ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
80. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 03 ՅՈՒԼԻՍ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

Hşıumuz Euıuğuzg =uzr sg +ğtz forx hrır uğqumt

UWU İ*(RUZ SÖMRKR HRIR FŞĞU;NDR# KT NV

Uwu İ+)ruz euğqşul sömrkr fşğu,şlnd ndppndkşusç Zu.uüua Tğınpuzr uxu<uğmg +ğşğt r fşğ mg öçupşjzt sr<uöüuwrz auzğuwrz muğ,r=g! Sömrkg zşğmuwri kuzüuğuzr auzüusuz= ndzr^ çuwj Kndğ=rnw st< buı sş, t krdg uznzj^ nğnz= m'ndöşz nğ Uwu İ+)ruz sömrkr fşğu,ndr! Uğıu=rz ub.uğag ets t şd mg huauz<t nğ huısumuz muxnwjg szuw nğhti kuzüuğuz! Uwi suirz =uzr sg +ğtz fşğ<zumuz huıui.uz hrır üuw Kndğ=rnw Hşıumuz Euıuğuztz^ nğ mg =zzuğmt Zu.uüua Tğınpuzr wuğndju, auğjg!

Uzjşul +ğ USZ ets şmud sömrkr üupuyuğrz şd giud nğ muxnwjg htı= t buğndzumt ünğ,şl nğhti kuzüuğuz! Uwi+ğ mg aupnğendr kt sömrkr üupuyuğrz ets şmnpzşğnd .ndsçrz srujud zuşd Xndiuiıuz! Xndiuiıuzr Uğıu=rz Zu.uğuğndkşuz .+izum Suğru Öu.uğnfu hubıhuzşj uwz ışiumtıg kt Uwu İ+)ruwr suirz uxzndşlr= nğnbndsg htı= t glluw auduiuğumbxşul! {Mg ihuişz= nğ Kndğ=ru zmuır uxzt RDZTİ?*r mnpst gzendzndu, sr<uöüuwrz vuyuzrbzşğg´^ giud Öu.uğnfu!

Öu.uğnfu erışl ındud nğ Xndiuiıuz s+ıtz mg aşışdr Uwu İ+)ruwr aşı muhndu, öuğüujndszşğndz! {Rzvhti wuwızr t^ uwi şmşpşjrz çudumuz .uxzum uzjşul sg ndzr şd Çrdöuzeumuz ouğıuğuhşındkşuz uz+ğrzum stm zsnwbz t^ zşğmuwri Rikuzhndlr buı zbuzudnğ muxnwjzşğtz stmg% ndğ^ Xndiuiıuz zşğuxşul^ ub.uğar ustz mnpst sş, krdnf uwjşlnd mndüuw´^ giud Öu.uğnfu! :+izumg wrbşjndj nğ Uwu İ+)ruz şdi zşğuxzndu, t ub.uğar cuxuzündkrdzzşğnd juzmr st< nd uwcs Xndiuiıuz mg ihuit nğ Kndğ=ru zmuır uxzt uwi mtıg!

Uwi suirz quwz çuğqğujndj zuşd Wndzuiıuzr muxufuğndkşuz çuzçşğ İktlrni Ytkiui^ nğ huauz<şj nğ hubıhuzndr Uwu İ+)ruwr kuzüuğuzr muğüufroumg! Ytkiui wrbşjndj nğ Uwu İ+)ru ausub.uğauwrz cuxuzündkrdz t^ şkt 1500 ıuğnduz uzjşul ndzşjnp uwi muxnwjg sömrkr fşğu,ndr^ uırmu ?ğrniınzşuzşğnd s+ı öüujumuz oşp=şğ mg çuzuw^ giud Ytkiui!


 FUĞUMUMRĞZŞĞND KRDG% AUWUİIUZR ST>


Auwuiıuzr st< fşğ<rz 24 cusnduw gzkuj=rz ?nğnzuwr fuğumr eth=şğnd krdg udşlju, t 662nf^ gzeauzndğ fuğumumrğzşğnd krdg auijzşlnf 27 auöuğ 320r^ uğquzuüğndu, t arduzendkşztz suanduz 10 eth= şdi!

Uwi+ğ^ 3 Wndlri cusg 11$00r ındşulzşğnd ausuquwz% arduzendkşztz euğsuzndu,zşğnd krdg udşlju, t 448nf şd auiu, t 15 auöuğ 484r!

Giı znwz upçrdğr% rğumuzuju, t 2 auöuğ 337  kşik^ gzeauzndğ kşikşğnd krdg auijzşlnf 118 auöuğ 102r! Suanduz eth=şğnd fşğuçşğşul Uxnp<huandkşuz zu.uğuğndkrdzg mg wuwızt$ {Arduzezşğg şpu, şz 56^ 66^ 80^82^ 62 ıuğşmuz uwğşğ şd 74 şd 81 ıuğşmuz mrz arduzezşğ! Çujr stm arduzetz^ szuju, çnlnğz ndzşju, şz ndpşmjnp =ğnzr= arduzendkrdzzşğ!

Suauju,zşğnd gzeauzndğ krdg auiud 469r! Uwi huandz arduzeuznjzşğnd st< euğsuzndsr ıum şz 11 auöuğ 211 anür!


ŞĞŞDUZR ST> HRIR ÖŞIŞPNDR

 MUĞTZ ITSRĞOŞUZR UĞQUZG


Auw cnpnfndğer znğ+ğşuw huısndkşuz st< uzsnxuzulr ets= t =upu=uütı Muğtz Itsrğoşuz^ nğnd mşuz=r kşlg mığndşjud 27 Anmışsçşğ 1999rz^ :nğağeuğuzr st< huıuau, ihuzer aşışduz=nf! Muğtz Itsrğoşuz srzvşd Auwuiıuzr uzmu.ndkrdzg^ :nğağeuwrz Auwuiıuzr st< ub.uıu, tğ nğhti ausuwzufuğ mndiumjndkşuz ül.udnğ =uğındpuğ^ wşınw =upu=umuz huw=uğr l,ndu, tğ nğhti Cnpnfğeumuz mndiumjndkşuz uxu<znğe! 1999rz {Sruizndkrdz´ uzndznf eubrz= muösu, tğ Fuöütz İuğüişuzr aşı şd rz= gzığndu, tğ :nğağeuğuzr Zu.uüua^ Fuöütz İuğüişuzz ul% Fuğvuhşı! Şğmnd=z ul ihuzzndu, trz Uöüuwrz Cnpnfr st<^ çuwj şğmnd=r uzndzz ul uzsnxuzulr szuju, tğ cnpnfndğer iğırz st<!

Fuöütz İuğüişuzr nd Muğtz Itsrğoşuzr uzndzzşğnf mşeğnzzşğ^ auiıuındkrdzzşğ nd ynpnjzşğ muz Auwuiıuzr ıuğu,=rz! Fuöütz İuğüişuzr wndbuğquzg muzüzu, t ausuzndz ynpnjrz st<^ çuwj Muğtz Itsrğoşuzr wndbuğquzg huığuiındkşuz st< t şd wuxu<rmuw +ğşğndz uwe wndbuğquzg rğ ışpg hrır üızt Şğşduztz zşği!


UĞUÇUMUZ UB:UĞAR ARDLTUMUZ ÇZUÜUDUXR UXU>RZ MRZ ÇCRBMG LRÇUZUZUAUW SGZ T

Htwğndkr sşğ hubı+zumrj {Uöeum´ +ğukşğkrz st< mg

muğeuz= aşışdşul lndğg$-

M'uhğrz= çudumuz ozbrv^ eğumuz ığusueğndkşzt öndğm +ğşğ^ iumuwz srbı ul muw üşpşjrmz nd ahuğındkrdz uxknpg! Uğeuğşd^ uwi oüzucusuwrz +ğşğndz^ şğç sşğ bndğ< sıuanündkrdzzşğg buı şz^ rim c.ıumuzg% ırğumuz^ htı= t zuşd eğumuz lndğşğndz aşışdrl nd ışp ıul uznzj sşğ mşuz=rz st<! Uğeuğşd^ rçğşd lrçuzuzuauwşğ^ sşör ausuğ buı sş, ndğu.ndkrdz t nğ lrçuzuzuauw sg% Xrku Buarzşuz^ hrır euxzuw uğuçumuz ub.uğar ardltumuz çzuüuduxr uxu<rz mrz çcrbmg! Uirmu buı sş, ahuğındkrdz t usçnp< auwndkşuz ausuğ uxauiuğum!

Xrku Buarzşuz ,zu, t 28 Wndzri 1987rz^ Lrçuzuz! İmöçzumuz ndindsg iıuju, t Uöüuwrz Şprbt Suzndmşuz ünltorz st<^ ndğmt 2006rz uduğıu, t mşziuçuzumuz çuczr şğmğnğeumuz ndindsg^ uhuanfşlnf hu=ulnğşuwr =zzndkşuz auwmumuz fuğcuğuzzşğnd çuğqğuünwz sr<rzg! Uwi uxrknf ul uz huğüşduığndu, t Öuduğşuz ndiuznpumuz srndkşuz mnpst!

Ausuliuğuzumuz ndindsg iıuju, t Htwğndkr Usşğrmşuz ausuliuğuzrz st<^ ndğmt iıuju, t mşziuçuzndkşuz hiumudnğ ürındkşuzj fmuwumuzg 2009rz! Uhu^ uzju, t Lrçuzuzşuz usşğrmşuz ausuliuğuz^ ndğmt iıuju, t çcbmndkşuz Ts Ir fmuwumuzg 2013rz^ nğst şı= znwz andzrz st< suizuürıuju, t ğuırnçuzndkşuz &ğuırnlncr/ st< şd ndindsg uduğıu, t 2018rz! 2018rz euğqşul fşğueuğqu, t Htwğndkr Usşğrmşuz ausuliuğuz% suizuürıuzulnd ausuğ ardltumuz çcbmndkşuz &zrd=lttğ kgh/ st<! Uz rğ suizuürıumuz ndindsg hrır uduğıt İşhışsçşğ 2021rz!

Suizumju, t öuzuöuz uihuğtözşğnd zu.uhuığuiıumuz ub.uıuz=zşğnd Lruçuzuzr luduünwz arduzeuznjzşğndz st< şd fmuwndu, t {Usşğr=gz Auğk Tinbrtwbgz´r mnpst! 2019rz ub.uıu, t Hiulrsr {Srıgl Rik´ arduzeuznjrz st<^ rçğşd ğuırnlncrr suizuütı! Suizumju, t zuşd çcbmumuz öuzuöuz aşıuö+ındkrdzzşğnd şd ağuıuğumvumuz ub.uıuz=r$ srzvşd arsu ndzr 8 ağuıuğumndkrdz^ fşğ<rzg ağuıuğumşlnf 19 Wndzrirz! Uwi ndindszuirğndkrdzg mg fşğuçşğr YTK-?u Kt =zzndkşuz şd zşğmuwujndu, t Htwğndkr Usşğrmşuz ausuliuğuzrz st<^ uwl çcrbmzşğnd suizumjndkşusç şd I+=k$ Sndaustı Auwıuğr aimnpndkşusç!


HUIĞRUĞ?UĞUZG {*ĞSUZŞUZ´ NİMŞUW B?UZBUZNF HUINDŞJ ÇŞSUEĞRV^ UİSNDZ?NP UĞUS MNİIUZŞUZG

Auzeriudnğ mşğhnf muğeujndşjud Huığruğ= İğçuöuzrz *ğazndkşuz Ürğg


Ausuouğum t^ ausuwz=tz zşği sbumndkuwrz mşuz=g muzü uxu, t şğş=ndmti usrit r fşğ şd ausujuzjg euğqu, t uwz +pumg^ uwz musndğ<g nğ sşğ cnpnfndğer öudumzşğg rğuğnd mg muht öuzuöuz auğkumzşğnd fğuw! Ausşğüzşğ m'ndzmzeğşz=^ şmşpşjumuz uğuğnpndkrdzzşğnd mg aşışdrz=^ öuzuöuz uindlrizşğnd şd auzerindkrdzzşğnd suizumrj mg euxzuz= ktmndö )rör=uhti rğuğst aşxnd^ çuwj anüşhti huahuzşlnf rğuğnd sr<şd muhg!

Uwi şğş=ndmti usrizşğg uxrk auzeriujuz zuşd nğ .nğuhti ürıumjrz= kt nğ=u"z muğ+ıju, şz= ausuwz=uwrz ub.nwc mşuz=g^ Huığruğ=uğuzr^ sşğ şmşpşjrzşğnd^ İuzndj Srndkrdzzşğnd^ fuğcuğuzzşğnd şğer=rz ıum iuğ=ndu, uğuğnpndkrdzzşğg^ uwz ustzg^ rzv nğ sşğ uhğndszşğnd çuömşğumg mg muöstğ uwz +ğşğndz^ şğç vmuğ {?nfrı-19´ vuğubnd= u.ıg!

Mg ihuitrz= Fuğeufuxr ıupuduğ ı+zrz^ nğhtiör muğşzuwrz= iuasuzuyumndszşğnd sşpsujndstz şı= uxu<rz uzüus gllulnf suizumjrl şmşpşjumuz uğuğnpndkşuz^ çuwj srzv uwe^ şğtm sş,uğuz=r auzerindkrdz sg şxusişuw eueuğtz şı= çujud audu=umuz uhğndszşğnd fuğuünwğg$ Huığruğ=uğuzr çuğqğ anfuzudnğndkşusç nd muösumşğhndkşusç huırdzşğnd uğcuzujud nd b=uzbuz iıujud Auwuiıuzjr uğndşiıuütı Uğus Mniıuzşuz^ nğ ıuğrzşğt r fşğ mg ünğ,t =upu=ri st<^ suizudnğuçuğ Hu=gğürdpr bğ<uzrz st<! Hnliuauwndkşuz mşuz=r fşğ<rz 18 ıuğrzşğnd huısndkşuz auğndiı t<şğndz fğuw rğ ndğnwz eğnbsg knpu, t Uğus Mniıuzşuz^ nğ nğhti çşsueğrv^ nğhti kuığnzr ndindjrv^ nğhti auwşğtzr .+işlufuğcndkşuz suizuütı% uwz=u"z üzuauışlr nd mşziumuz ,uxuwndkrdz sg çşğud sbumndkuwrz çuösukrd qşxzuğmzşğnd! Sşz= uwlşdi fuğcndşjuz= ustztz üşpşjrm^ ustztz nğumudnğ wuwıuüğşğnd wu<npndkşuz st< ışizşlnd Uğus Mniıuzşuzr mu.uğeumuz jhrmg! Nüşdnğndşjuz=^ üzuauışjrz=^ şğmuğ nd şğmuğ ,uyuauğşjrz= nd yux= ındrz= Uiınd,nw^ nğ Uğus Mniıuzşuzr mşuz=r uzrdg .uvuqşdndu, tğ Hnliuauwndkşuz aşı^ oumuıuürğg örz= çşğu, tğ Hnlri nd euğqndju, ausuwz=r auğuöuı nd zndrğşul uzeuszşğtz stmg% sbumnwkr üşızr fğuw!

Arsu^ 18 ıuğnduw sş, fuiıum sg bulmşlnf rğ ndişğndz fğuw^ Hğ$ Mniıuzşuz nğnbu, t fşğ<zumuzuhti fşğueuxzul Şğşduz^ sruzulnd ausuğ rğ gzıuzr=rz% mzn< şd şğmnd nğerzşğndz! Zmuır ndzşzulnf nğ wiıum kndumuz sg vt obendu, şd ausuouğumg zmuır ndzşzulnf^ mğzuw gllul nğ uwe fşğueuğqg uzumzmul kndumuzr sg huıuar^ Huığruğ=uğuzg nğnbşj ünzt iuasuzuyum zşğmuzşğnd suizumjndkşusç muıuğşl b=uzbuzr ındvndkrdz nd sş,uğşl irğşlr Uğus Mniıuzşuzg^ örz= euğqzşl Auwuiıuzjr uwz uxu<rz uzqg^ uwz uğndşiıuütıg^ nğ Hnlinw st< uxcusuçuğ uhğşlt şı=^ uğcuzr mg zmuındr Huığruğ=umuz Uknxr çuğqğuünwz b=uzbuznf% *ğsuzşuz nimşuw sşıuwlnf huğüşduığndşlnd!

Auzerindkşuz^ rzvhti uğetz zbşjrz= sruwz iuasuzuyum krdnf ağudrğşulzşğ zşğmuw trz^ çuwj anüşdnğumuz euind sş,ukrd zşğmuwujndjrvzşğ anz trz% İuaum Ç$ Huığruğ= A+ğ ül.udnğndkşusç! Auzerindkrdzg ndppumr iyxndsnf mg aupnğendtğ Huığruğ=uğuzr ausujuzjr t<tz!

Audu=nwkg çujndşjud Itğndzumuz Up+k=nf^ nğst fşğ< çujsuz muğo .+i= sg uğıuiuzşj Huığruğ=uğuzr Erduzuhşı Üşğh$ I$ Kukndl ;$ Fğe$ Uzndbşuz! Auwğ İndğçg wuwızşj nğ mg yuyu=trz nğ ausuouğumtz şı= udşlr an, çuösndkşuz sg suizumjndkşusç iuğ=ndtğ sş,uğuz=r uwi auzerindkrdzg^ nğnfaşışd Uğus Mniıuzşuz udşlrrz uğcuzr t^ çuwj zmuır ndzşzulnf +ğnduw huwsuzzşğg^ nğnbşjrz iuasuzuyum uzqşğnd suizumjndkşusç iuğ=şl auzerindkrdzg şd wuzqzşl Huığruğ=umuz Uknxr b=uzbuzg!

Huığuiındu, tğ üşpuğndşiıumuz mnmrm wuwıuürğ sg^ nğndz rğşzj şlnwkzşğnf yuwl ındrz şğürv Uğkrdğ Hupıuiuğşuz% {Auwr uv=şğ´nf nd {Euğqrğ muğuduz´nf^ auwuiıuzjr buı bznğaulr şğrıuiuğendar Iruzu Vrlrzmuğşuz% Mnsrıuirz q+zndu, çuzuiışp,ndkşusç sg nd Huğnwğ İşdumr {Sşz= =rv şz= çuwj auw şz=´nf^ nd Iğeuı U$ ?azw$ Ndöndzşuz% İuwuk Znfuwtz şğünf sg! Çnlnğrz ul eubzumnf gzmşğujud Tıfrz Mulrh+plnd!

Uwzndaşışd Kukndl Auwğ İndğçg auzeriudnğuhti muğeuj Huığruğ= A+ğ {*ğazndkşuz ürğ´g^ nğndz st< suzğusuiz+ğtz mg zşğmuwujndtrz Uğus Mniıuzşuzr suğend^ uğndşiıuütır^ çşsueğrvr şd ndindjvr wuımuzrbzşğg^ uznğ çşğu, kuzmuürz suizumjndkrdzg% çuösukrd auzerindkrdzzşğnd şd sş, fuiıumg% nğhti çşsuürğ^ çşsueğrv şd ndindjrv &*ğazndkşuz ürğr huıotzg muğeul uz<uıuçuğ% sşğ zşğ=rz t<şğnd irdzumzşğndz fğuw/!

Rğ iğır .+i=g uğıuiuzşj zuşd +ğnduw sş,uğşulg^ nğ buı wndöndu, tğ şd m'gitğ nğ şğçş= vtğ mğzuğ srı=tz uzjgzşl nğ +ğ sg Hğ$ Uğkrdğg^ Hğ$ Tıfrzg^ Iğeuı ?uauzuz mus bznğaulr Iruzuz rğşz ausuğ hrır şğütrz nd uğıuiuztrz! Uwn_^ rğ mşuz=g^ rğ oumuıuürğg ecnduğ şpu, tğ şd şkt r fşğndiı rğşz ıupuze sg^ bznğa sg ığndu, tğ^ rz= uwe ıupuzeg mğjud r ihui ezşl cnpnfndğerz^ cnpnfndğerz ,uxuwujzşl^ nğnfaşışd Hnlinw st< rğ mnp=rz ndzşjud sbumnwkr^ auw ürğ-üğumuzndkşuz zndrğndu, aruzulr uzqşğ! {Bznğaumul şs qşğ çnlnğrz^ nğnfaşışd şi qşğ bznğard mğjuw rz=zuuğıuwuwındrl^ ıuğnduw 12 usrig ub.uışjuw ehğnjzşğnd st< şd Üzulg mpörr fğuw´^ giud Uğus Mniıuzşuz^ wrbşjzşlnf nğ Hnliuauwndkşuz aşı rğ uxu<rz ,uz+kndkrdzg şpu, tğ X$ Auııtoşuzr nd *ğ$ Su=ğndar H$ Wumnçşuzr bznğard! {Şi ani vşs ndöşğ nşdt stmnd uzndzg snxzul^ çuwj m'ndöşs wrbşl uxu<rz uwz şlnwkg^ nğ muösumşğhndu, tğ X$ Auııtoşuzr nd Çuüğuı Tiknd=şuzr zu.uqşxzndkşusç şd fuwşlu, tğ Şğuzubznğa Sşiğnh Ç$ Huığruğ= A+ğ çuğqğ anfuzudnğndkrdzg! Şi şğ<uzrm şs uwi+ğ nd yux= mndıus Uiınd,nw nğ n_v sruwz mşuz= ındu, t rz,r^ uwl ındu, t zuşd uihuğtö^ mnvnds şd uwe mnvndsg uwi+ğ şdi rz,r mndıuw şğ<uzrm gllulnd sş, uhğndszşğ! rs iğır .+i=g$ m'ndöşs fşğ<ujzşl İupsniuj üğ=tz 23 iupsninf^ önğ Huığruğ=uğuzr 559usşumr uxrknf uwi znwz eualrorz st< uğıuiuzu, tr! Uwe iupsnir iu ınpşğnf m'ndöşs fşğ<ujzşl {Itğg rs anfrdi t^ şd şi n_v stm çuzr muğ+ındkrdz hrır öüus´! İrğşlr Huığruğ= Auwğ bznğaumul şs şd rs itğz nd wuğüuz=g mg wuwızşs Qşör şd ani üızndnp çnlnğ zşğmuzşğndz´^ erışl ındud Uğus Mniıuzşuz!

Audu=nwkr andim çuz=g uğıuiuzşj Huığruğ= Auwğg^ zbşlnf nğ Uğus Mniıuzşuz Hnlri şmud nd auwğşzr=r nd Hnlinw uduzendkrdzzşğg srujndj üşpuğndşiır üşızr fğuw^ rğ anürnf kuğsujndj Hnliuauwndkrdzg^ üşpuğndşiır oubumnf ubumşğızşğ auijndj nd ktşd arsu auiu, t sşmzndsr cusg^ çuwj rğst srbı suizrm sg^ zb.uğ sg hrır szuw Hnliuauwndkşuz iğırz st<!

{End= mg sşmzr= ktşd^ çuwj htı= vt snxzu= sşğ ausuwz=g^ wuou. htı= t uwjşlt=^ nğhtiör ışizt= kt rzvht#i auiu, şz qşğ andzq=şğg^ nğhtiör ışizt= nğ r öndğ vt= ub.uıu,^ bşbışj Huığruğ= İğçuöuzg^ wrbşjzşlnf nğ sş,uğuz=r uwi kndumuzr +ğz ul .nğağeuzbumuz t^ Kuğüsuzvuj I+z t uwi+ğ nd Uğus Mniıuzşuzz ul sbumnwkr zndrğşulzşğtz stmz t! {End= wrğudr Wndlrni Muwişğ zsuz mğzu= gişl% şmuw^ ışiuw^ wupkşjr! Uwn_^ end= şmu=^ ışiu= nd üğudşjr=^ üğudşjr= sşğ irğışğg^ şi uzqzuhti ıhudnğndu, şs qşğ ausueğndkşusç^ end= üşpuğndşiız nd auduı=g srujndju, t= qşğ uzqrz st<^ üşpuğndşiıg ö+ğujndju, t= auduı=nf! Mnzeumnf wuwızşjrz= sşğ üzuauıuz=g nd zbşjrz= qşğ suğemuwrz wuımuzrbzşğg! Arsu m'ndöt= fşğueuxzul Auwuiıuz^ rğudndz= ndzr=^ ustz suğend auwğşzr=g rğ suzmndkrdzz t^ şi ul aşxnd szujr Hnlritz şd srbı Hnlinw muğ+ıg ndzşjuw! Bznğaumul şz= qşğ fuiıumr^ qşğ +ğrzumr^ qşğ mşjndu,=r ausuğ! Mg wndiuz= nğ sşöst ul çuğr wrbuıumzşğ mg ıuzr= Auwğşzr=^ çuğrnf mg .+ir= Hnlinw suirz^ Hnliuauwndkşuz suirz! Mndıuz= qşğ mşuz=r uwi znğ bğ<uzrz sşğ +ğazndkrdzg^ ani üızndnpzşğnd up+k=zşğg qşör aşı glluz´^ giud Huığruğ= Auwğg nd Huahuzrv up+k= muğeuj sş,uğşulr ül.ndz!

Uduğırz çnlnğ zşğmuzşğg .ndsç ux .ndsç lndiuzmuğndşjuz Uğus Mniıuzşuzr nd Huığruğ= A+ğ aşı nd ardğuirğndşjuz =n=ktwlnf sg!

\\\

SUĞSUĞUr .sçuüğumuösg uwi ındvndkşuz nd sş,uğuz=r uxrknf iğıuzj mg .zeumjr irğşlr Hğ$ Uğus Mniıuzşuzrz^ mg çuczt uznğ ndğu.ndkrdzg şd iışp,uünğ,umuz znğ fşğşl= şd wu<npndkrdzzşğ mg supkt irğşlr uğndşiıuütırz% auwğşzr şğmz=r zşğ=şd!

Z$ İ$


Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 44

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ

Հայ եւ միջազգային գրականութեան մէջ, Յուլիս 3-ին արձանագրուած իրենց մահուան ու ծննդեան դէպքերով, մեր ուշադրութեան սեւեռակէտը կը գրաւեն Միքայէլ Կիւրճեանն (Կ. Պոլիս, 1879 – Գահիրէ, 3 Յուլիս 1965) ու Ֆրանց Քաֆքան (Պրահա, Աւստրօ-Հունգարիա երկմիապետութեան կազմի Պոհեմիայի թագաւորութիւն, 3 Յուլիս 1883 – Քիերլինկ, Աւստրիա, 3 Յունիս 1924 ):

Միքայէլ Կիւրճեան ծնած էր Սկիւտար, յաճախած էր Պէրպէրեան վարժարան ։ Ան քիչ ուսումնասիրուած ու քիչ ընթերցուած գրական անnւն մըն է,  բայց մէկն է Արուեստագէտ Սերունդի այն կարկառուն դէմքերէն, որուն գեղագէտի փարթամ լեզուն, այլեւ բարդ ոճն ու փիլիսոփայական խորք ունեցող արտայայտութիւնները՝ իրեն սերնդակից Սուրէն Պարթեւեանի մը լեզուաոճային յատկութիւններուն նմանակ, չհասան պարզ ընթերցողին ընկալչութեան, դիւրահաղորդ չեղան ընթերցողին:

Վ. Թէքէեանի, Ա. Չօպանեանի, Զ. Եսայեանի, Ա. Ալպօյաճեանի, Ինտրայի, Ե. Օտեանի եւ սերնդակից միւս գրողներուն հոյլին մէջ, Վահան Մալէզեանի հետ Միքայէլ Կիւրճեան ամէնէն երկարակեացներէն եղաւ ու հասաւ Սփիւռքի նոր գրականութեան տարիները՝ մինչեւ 60-ականներ:

Հազիւ 22 տարեկան՝ երիտասարդական գրական աւիւնով լեցուած Կիւրճեան, իր «Մարտիկ Աղա» խորագրեալ երգիծավէպին յարուցած խիզախ սլաքներուն համար իր դէմ բարձրացուց անագորոյն յարձակումներն ու արշաւը իր ժամանակի պահպանողական տիրացուներուն: 1896-ի Համիտեան իրադարձութիւններուն պատճառով փախստական մըն ալ ինք՝ Լոնտոն անցնելէ ետք, յիշեալ երգիծավէպին հրատարակութեամբ «գայթակղութիւն ստեղծած» ըլլալուն համար կը կասեցուէին իր գրութիւնները Լոնտոնի մէջ Արփիարեան-Բաշալեան երկեակին հիմնած «Նոր Կեանք» հանդէսին մէջ: «Մարտիկ Աղա» երգիծավէպին «յանդուգն յանցանքը» այն էր, որ անիկա «կը ծուատէր ու կը դատափետէր» արժանապատուութիւնը Աղեքսանդրիոյ հայ գաղութի մեծամեծներուն:

Մեկնելէ ու վերջնականապէս հաստատուելէ առաջ Եգիպտոս՝ ուր 3 Յուլիս 1965-ին, ճիշդ 55 տարի առաջ այսօր ան գտաւ իր յաւիտենական հանգիստը, Միքայէլ Կիւրճեան 1961-ին կրկին կ'այցելէ Լիբանան՝ վերանորոգուելու «հին աւիշով կենսայորդ»: Արդարեւ Վահան Թէքէեան հետ  Լեռնալիբանանի մէջ անոնք միասին քաղցր օրեր կ'անցընեն, կ'ունենան գողտր յիշատակներ այնտեղի կեանքէն: Կիւրճեան այս առիթով կը գրէ «Վահան Թէքէեանի Հետ Լիբանանի Լեռներուն Վրայ» խորագիրով իր յուշագրական երկը, զոր Սիմոն Սիմոնեանի «Սեւան» հրատարակչատունը կը հրատարակէ նոյն տարին՝ «Քսան Տարի Ետք. Ֆրանք-Թրքական Պատերազմը Կը Շարունակուի» (կամ՝ «Տիկին Եւփիմէի Յաղթանակը») խորագրեալ գրքոյկի մը մէջ:

Բայց Թէքէեան-Կիւրճեան գրական գործակցութեան սերտ կապերը կու գան յատկապէս 20-րդ դարու սկիզբներէն, երբ անոնք 1905-ին Աղեքսանդրիոյ մէջ կը հիմնեն «Շիրակ» գրական հանդէսը, որ չորս տարի ետք կը վերահրատարակուի Պոլսոյ մէջ:

Միքայէլ Կիւրճեան տպուիլ սկսած է նախ ֆրանսերէն լեզուով: Իր «Քեաթիպին Երազը» պատմուածքը գողտրիկ նմոյշ մըն է հայ եւ օտար գրականութեան մէջ: Երեսուն տարուան ընթացքին՝ 1905-1935, ֆրանսերէն լեզուին ան տիրապետած՝ աշխատած է Օսմանեան դրամատան մը մէջ: Իր մտերիմներէն Երուանդ Օտեանի հետ գրած է «Ֆրանքօ-Թրքական Պատերազմը», «Չարշըլը Արթին Աղա» խորագիրով այն համբաւաւոր կատակերգութիւնը, որ բազմիցս բեմերու «պատգամախօսը» դարձած է 1903-էն մինչեւ մեր օրերը, իսկ 1962-էն սկսեալ Երեւանի մէջ՝ «Չարշըլը Արթին Աղա» անունով:

Երուանդ Օտեանի հետ Կիւրճեան գրած է «Հերոսախաղ» զաւեշտը: Խմբագրած է «Ազատ Բեմ» եւ «Ազատ Խօսք» շաբաթաթերթերը՝ ստորագրելով Ե. Կ. Կիւրօտ, Համշիրակ Ա., Պետրոս Ագաթան, Զարմայր Սահակեան, Պոնտ, Արսէն Մոլար, Սրճեփ Ա., Մեն Կեն եւ այլ ծածկանուններով: Իսկ Տիգրան Կամսարականի հետ ան գրած է «Փրկանք» տրաման: Կիւրճեանի գրիչէն ելած են այլ թատրերգութիւններ ալ, որոնցմէ յիշարժան է «Տուրքը»:

Ինչպէս ամէն գրողի անդրանիկ խիզախումները եղած են բանաստեղծական փորձերը, Միքայէլ Կիւրճեանէն ալ 1960-ին լոյս տեսան քերթուածներու հատոր մը՝ «Ի Խորոց Սրտի Խօսք Ընդ Պաշտելւոյն»ը, նորավէպերու շարք մը, որոնցմէ՝ «Հրաշքի Մը Պատմութիւնը», «Նոր Լաթ» «Անունին Գիշերը», «Անջնջելի Մատեանը», «Ընտանիք Մը» եւ ուրիշներ:

Գեղագէտ գրող մը՝պատմուածագիր, նորավիպագիր, երգիծագիր ու թատերագիր Միքայէլ Կիւրճեան, ինչպէս նշեցինք, Վահան Մալէզեանի հետ այն վերջին շառայլներէն է արեւմտահայ տախտապարուած սերունդի, որուն գրական ժառանգութիւնը պիտի չդադրի լեցնելէ սափորները մեր հոգիներու՝ իր մտածմանց ու զգացմանց վարակիչ սարսուռներով:

*****           

Ֆրանց Քաֆքա աւստրիացի եւ ծագումով հրեայ, մեծ մասամբ գերմաներէնով ստեղծագործած 20-րդ դարու այն խոշորագոյն դէմքն է, որուն քանքարը, անոր տարակերպեալ (փարատոքսալ) մտածողութիւնն է, խորունկ ու լուսայորդ  փիլիսոփայութիւնը արտասովոր ու ամրակուռ տրամաբանութիւնը:

Գերմանախօս հրեաներու ընտանիքի վեց զաւակներուն երիցագոյնն էր Ֆրանց Քաֆքա: 1901-ին կ’աւարտէ երկրորդական վարժարանը: 1901-1906 տարիներուն երբ տակաւին ուսանող մըն էր իրաւաբանական ճիւղի, ան կ'արտայայտէ խորիմաստ միտքեր, կը դրսեւորէ տրամաբանութեան այնպիսի ճառագայթումներ, որ հիացքը կը գրաւէ իր հետ նոյն ճիւղի ուսանող Մաքս Պրոտի: Վերջինին նախաձեռնութեամբ, անոնք միասին անյագ յափշտակութեամբ կ'ըմբոշխնեն Պղատոնի «Փրոթակորասը» (հին յոյն փիլիսոփայ, սոփեստներու փիլիսոփայական դպրոցի հիմնադիր, որ վտարուեցաւ Աթէնքէն՝ հակաստուածեան մ'ըլլալուն համար), Կիւսթաւ Ֆլօպէրի «Զգացմունքներու Դաստիարակութիւնը» եւ «Սբ. Անթոնի Գայթաղութիւնը»: 1906-ի Յուլիսին, Պրահայի համալսարանէն իրաւաբանութեան դոկտորականը ստանալէ առաջ, 23 տարեկան երիտասարդ Քաֆքա ճակատաբաց կը յայտարարէր, թէ ինք եղբայրակիցն է Ֆ. Տոսթոեւսքիին, Ն. Կոկոլին, աւստրիացի բանաստեղծ եւ թատերագիր Ֆրանց Կրիլփարցերին, գերման բանաստեղծ ու արձակագիր, թատերագիր Հայնրիխ ֆոն Քլայսթին: «Լափած է» գործերը նշեալ ժամանակակից մեծ դէմքերուն եւ այլ տիտաններու:

Իրապաշտ դպրոցի եւ Էկզիսթենշըլիզմի հիմնադիրներէն Ֆրանց Քաֆքայի քիչ ստեղծագործութիւնները լոյս են տեսած իր կենդանութեան օրօք: Իր մահէն առաջ, ան խնդրած է իր մտերիմ դասընկեր Մաքս Պրոտէն, որ իր մահէն ետք այրէ անաւարտ գործերը: Բայց Պրոտ զանոնք համարելով թանկարժէք երկեր՝ կորուստէ կը փրկէ ու կը հրատարակէ Քաֆքայի մահէն ետք:

Քաֆքայի կենդանութեան լոյս ընծայած ութ պատմուածքները ամփոփուած են «Մտորում» խորագիրով հատորին մէջ (1908): Այնուհետեւ առաջին վէպը գրուիլ սկսած է 1912-ին. անոր առաջին գլուխը՝ «Հնոցապան» պատմուածքը, մնացած է անաւարտ, զոր գրողը կոչած է «Մարդը, Որ Անհետացաւ»: Նոյն անաւարտ վէպը Քաֆքայի մահէն ետք Պրոտի կողմէ հրատարակուելով կ'անուանուի «Ամերիկա»: 1914-ին սկսուած «Դատավարութիւն» վէպն ալ կը մնայ կիսաւարտ: Վէպին մէջ հեղինակը կը յայտնէ, թէ անիկա իր կեանքին պատմութիւնն է: Հոն կը պատմուի մարդու մը մասին, որ ձերբակալուելէ ետք կը դատուի անմերձենալի իշխանութեան կողմէ, մինչ մարդուն յանցանքը կը մնայ անյայտ: «Դղեակ» վէպին (1922) մէջ՝ ուր հերոսը Քաֆքան է, պայքար կը մղէ հասնելու Դղեակի խորհրդաւոր տէրերուն քով: Յետագային, 1919-ին, «Հնոցապան»ը պատմուածքը  գերմաներէնէ չեխերէնի կը թարգմանէ Միլենա Եսենսքան՝ Քաֆքայի երբեմնի հոմանուհին: «Կերպարանափոխութիւն» պատմուածքներու ժողովածոն լոյս կը տեսնէ 1915-ին: Այնուհետեւ՝ «Գիւղական Բժիշկը» (1919), «Քաղցած Մնալու Վարպետը» (1924) ժողովածոները:

Ֆ. Քաֆքայի մահէն ետք եւ շնորհիւ Մաքս Պրոտի շնորհակալ ու նախաձեռնող աշխատանքին, ինչպէս նշեցինք, յաջորդաբար լոյսի բարիքին կու գան երեք անաւարտ վէպերը՝ «Դատավարութիւն» (1925), «Դղեակը» (1926) եւ «Ամերիկա» (1927): 1931-ին, դարձեալ մահէնետք, լոյս կը տեսնէ հանճարեղ գրողին «Չինական  Պարիսպի Շինարարութեան Մէջ» պատմուածքներու ժողովածոն:

«Չինական Պարիսպի Շինարարութեան Մէջ» խորագրեալ ստեղծագործական երկին մէջ Քաֆքա դիպուկ կերպով կ'ըսէ, թէ «...պարիսպները կայսրերը պահելու համար են»: Անդրադառնալով հնադարեան պատմութեան մէջ Բաբելոնի աշտարակի փլուզման պատճառներուն, ան  հիմնաւորելով իր միտքերը կը գրէ, թէ անոր փլուզման պատճառը ոչ թէ մարդոց միջեւ անհամերաշխութիւնն ու անհամաձայնութիւններն էին, այլ՝ նոյն աշտարակի հիմքին խախուտ ըլլալը: Քաֆքա կ'եզրակացնէ ըսելով. «Մենք Բաբելոնի փոսն է որ կը փորենք եւ ո՛չ թէ Բաբելոնի աշտարակը կը բարձրացնենք. մարդիկ պարզապէս պատրանքներու հետեւորդ են...»:

Աղաղակո՛ղ ճշմարտութիւն մ'ահաւասիկ, որուն ներսը կը տապլտկի ողջ մարդկութիւնը այսօր՝ համաշխարհայնացումի ռազմատենչ քաղաքականութիւններու բաբելոնեան սա աշտարակին մէջ, ուր աշխարհի իշխանատենչ մեծամեծները՝ պատրանքներու հետեւորդներ, նախ իրե՛նց փոսն է որ կը փորեն...:    

Յիրաւի կարդալ ե՛ւ կարդալ 20-րդ դարու Տանթէն՝ Ֆրանց Քաֆքան, կը նշանակէ ընկլուզիլ ծով ճշմարտութեան պեղումներու մէջ: Քաֆքայի ճշմարտութիւնն այն է՝ ինչ անհրաժեշտ է մարդուն կեանքի մէջ: Ան խորապէս կը հաւատար, որ ճշմարտութիւնը պէ՛տք է ծնի ե՛ւ ծնած է մարդուն մէջ, այլապէս՝ ան կը մահանայ, չի՛ գոյատեւեր: Կեանքը անհնար է առանց ճշմարտութեան. կարճ խօսքով՝ ճշմարտութիւնը նո՛յնինքն կեանքն է: Ու այս խոհափիլիսոփայական տարրալուծարանէն հանճարեղ գրողը դուրս է բերած իր հրաշալի տեսութիւնը. «Ամէն ինչ, անոր շարքին՝ սուտը, կը ծառայէ ճշմարտութեան»:

Արդարեւ, ապրողները, ողջ մնացողներն են, որ բախտաւոր պիտի ըլլան դրօշը բարձրացնելու Ֆրանց Քաֆքայի հզօր ու անշէջ փիլիսոփայական պատգամներուն:  

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ

dzaghig2004@yahoo.com