ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
81. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 12 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğg euğqşul uöeuğuğşj

{MUZ NĞNZ? SŞÖST UDŞLR LUD ÜRIŞZ

ERSUM ÜNĞ;U;ŞLND MUZNZG´


Şğtm Kndğ=rnw st< 56 anür şdi suaujud^ öna şğkulnf ?nğnzu ausuouğumrz! Fşğ<rz stm +ğnduz st< fuğumndu,zşğndz krdz ul şpud 1$671^ fşğ<rz bğ<uzzşğnd çuğqğuünwz krdşğtz stmg! Aumuxum çnlnğ uöeuğuğndkrdzzşğnd^ wuwızuhti çuğqğ t krdg çnlnğ uznzj^ nğnz= vşz wuğüşğ ersum mğşlnd nd aşxudnğndkrdz huaşlnd muznzzşğg^ mus znwzrim i.ul qşdnf mg ünğ,u,şz rğşzj ersumzşğg!

Uwi suirz şğtm Kfrkkgğ-r rğ t<rz fğuw aşıu=ğ=ğumuz frıt+ cuhudtz sg eğud Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğ (uağtıırz Ünou nğ ustz +ğ auwğşzumrjzşğg mg ağudrğt ersum mğşlnd huğıumuzndkşuz! Zu.uğuğrz mnpst jnwj ığndu, frıt+ cuhudtzrz st< muğuh sg wuzmuğ,umr buğcndsnf mg bımt rğ ersumg i.ul mşğh ünğ,u,np up<muz sg ersumg! Zu.uğuğg uwi frıt+ cuhudtzg zşğmuwujzşlnf üğu, t$

{Muz nğnz= sşöst udşlr lud ürışz muznzzşğg´!


Huğnzndar Üuğnluwz ?n=ir ndbuüğud suızuzbndszşğg

{AUWŞĞ MĞZUZ HUAUZ>ŞL NĞ RĞŞZJ FŞĞUEUĞQNDR ZU:R>ŞDUZG NĞ MUİMU;ŞLR HUWSUZZŞĞND IUM WUZQZNDU; TĞ UIĞHTWOUZRZ´


Sş,z Çğrıuzrnw Lnğışğnd Huluır uzeus^ zu.mrz yn.-.+izum^ Huğnzndar Üuğnluwz ?n=i zusum wpu, t Sş,z Çğrıuzrnw st< Uığhtwouzr eşihuz Kuarğ Kupröuıtrz^ ndbuüğud suızuzbndszşğ gzşlnf Puğuhupr muğüufroumr^ Puğuhupşuz huışğuösr^ Bndbrr üğudsuz^ zuşd Zu.r<şduzr muğüufroumr uxzvndkşusç!

Kupröuıt 7 İşhışsçşğrz zusum üğu, tğ Huğnzndar ?n=irz^ zusumrz st< zşğmuwujzşlnf Uığhtwouzr hubı+zumuz ışiumtızşğg! Üuğnluwz ?n=i huıui.uzşlnf^ gğud erhndm suızuzbndszşğ!

Üuğnluwz ?n=i eşihuzrz üğşj$ {7 İşhışsçşğr qşğ zusumg mg fmuwumnvt i.ul muğ,r=zşğ şd uzağucşbı mg zmuışs uğquzuüğşl uwe mtışğg´!

Uzeğueuxzulnf Puğuhuprz^ ?n=i erışl ındu, t nğ İkulrz Uığhtwouzr st< nğhti {rz=zufuğ suğö´ ışpumuwu, t Puğuhupg-Uğju.g^ nğnd çzumvndkşuz 95 ınmnig auwşğ trz! Uhu Uığhtwouz rdğujzşlnf eubıuwrz anpuıuğu,=zşğg^ uwzhti sg gğu, t nğ Puğuhup mığndu, t Auwuiıuztz!

Huğnzndarz buğndzumu, t üğşlnf nğ 1991-1994 kndumuzzşğndz Uığhtwouz huışğuösr imiud Puğuhupr auw çzumvndkşuz ets% .u.ışlnf sr<uöüuwrz ausuquwzuüğşğg! {Şi anz tr nd mğzus fmuwşl suğend rğudndz=zşğnd .u.ındszşğnd suirz´^ bşbıu, t uz!

Uhu^ Üuğnluwz ?n=i lndiuğqumr ıum uxu, t Bndbrr üğudsuz ktsuz üğşlnf aşışdşulg$ {Ktşd Bndbrz ıuizusşumzşğ buğndzum Uığhtwouzr mnpst çxzuüğudsuz ıum mg szuğ% nğhti Puğuhupr rz=zufuğ suğör stm bğ<uzg^ iumuwz imröçtz r fşğ Bndbr şpu, t Mnfmuir auwmumuz sbumnwkr aşprzumudnğ mşeğnz nd uwe =upu=g şı szuju, t sruwz Kr)lritz´!

Şğğnğe auğjg^ giı ?n=irz^ Zu.r<şduzr auğjz t^ nğ {auzğu=ndtr muimu,şlr ünğ,gzkujt sg şı= nd Kndğ=rnw aşı ünğ,uxzndkşuz aşışduz=nf euğqu, tğ Uığhtwouzr muösrz st< rz=zufuğ auzğuhşındkrdz sg^ aumuxum nğ jusu=uwrz muh vndztğ Uığhtwouzr aşı şd usçnp<nfrz iuasuzumrj tğ Auwuiıuzrz´!

?n=i zusumrz st< zşğmuwujndju, t kt rzvht#i Uığhtwouz rğumuzujndj Zu.r<şduzr st< auwşğnd ets jşpuwrz öındszşğ! {Şi zşğmuw tr şğç uığhtwouzumuz ndcşğg mg xsçumn,trz ürdpşğg şd mg iırhtrz nğ .upup çzumrvzşğ yu.vtrz^ rğşzj mşuz=g yğmşlnd ausuğ´^ üğu, t ?n=i!

Huğnzndarz uwiışp m'gzt ausuğqum erıuğmnds sg^ gişlnf nğ auwşğ rğudndz= ndzrz huauz<şlnd nğ auwnj fşğueuğqndr uwcs Uığhtwouzr rb.uzndkşuz ıum szuju, Zu.r<şduzg!

Fşğ<rz auğjg^ nğndz uzeğueuğqu, t Üuğnluwz ?n=i^ iuasuzuwrz eth=şğz şz nd uwz =uwlşğg^ nğnzj huıouxnf znğ üğüxndkrdzzşğ mg imirz! {Uığhtwouz .u.ışj şdğnhumuz muğşdnğ ausuquwzuürğg% zşğnds bznğaşlnf noğuünğ, Xusrl İu)uğnfrz^ huğüşduığşlnf nd yuxuçuzşlnf öuwz &İu)uğnf 2004rz =zuzulnd gzkuj=rz mujrznf eucuzuçuğ ihuzzu, tğ auw ihuw Ündğütz Suğüuğşuzg/! 2016rz Uhğrlşuz =ux+ğşuw huışğuösr +ğşğndz Uığhtwouzz t nğ zu.uwuğqum şpud nd üzeumn,şj uwz anpşğg^ nğnz= mg üızndrz Puğuhupr auwmumuz ndcşğnd aimnpndkşuz ıum! ?uzr sg usri uxu<^ Wndlrirz ul Uığhtwouz ağşıuzuwrz suğımnjzşğ ışpumuwşj Iudndbr aşı iuasuzuü,r s+ı´^ üğu, t ?n=i! Uz gzeü,u, t Uığhtwouzr xuösuışzv nd auwuışuj =upu=umuzndkrdzg^ zbşlnf nğ Uığhtwouz auduıuğrs t huışğuösrz nd eucuzndkşuz^ uwl n_v kt şğm.+indkşuz nd rğ+= uğeuğ çuzumjndkrdzzşğnd!

Huğnzndarz rğ zusumg şöğuyumu, t wuwızşlnf uwz muğ,r=g kt uzağucşbı t çuğnwumuz uğeuğndkşuz arszumuz imöçndz=zşğg huahuzşl çnlnğ mnpsşğndz ausuğ!


HTWĞNDKR ST> SUAUJUD UİULU-R UZEUS

UÇĞUAUS KNFSUİŞUZ


{Tğstzr Auhtğ´ lğuınd muw=t<g mg aupnğet nğ Htwğndkr st< rz=zubuğcr uğmu,r aşışduz=nf suaujud UİULU-r uzeuszşğtz Uçğuaus Knfsuişuz! Uwi muhumjndkşusç wrbuıumndkşuz nd anüşauzüiışuz hubı+z sg hrır muıuğndr Şğşduzr Şxuçlndğr örzndnğumuz huzktnzrz st<!

Lğuınd muw=t<g mg üğt nğ Uçğuaus Knfsuişuz luwz zhuiı çşğu, tğ auwnj ets ünğ,ndu, jşpuihuzndkrdzg +ıuğzşğnd ,uz+kujzşlnd ub.uıuz=t zşği! Knfsuişuz 1983rz UİULU-r ndğrb uzeuszşğnd aşı sruirz wuğqumnds ünğ,u, tğ Yuğrör st< Kndğ= *euwrz Ür,şğnd üğuişzşumrz fğuw şd uwi muhumjndkşusç 2^5 ıuğr çuzıuğmndkşuz euıuhuğındu, tğ!


AĞUZE IRZ? ARSZUĞMRZ NDPPŞUL İHUXZULR?ZŞĞND

 ÜNĞ;NF EUIG İMİUD


Şğtm^ 11 İşhışsçşğrz^ Vupluwuzr euıuğuzrz st< imiud Ağuze Irz= arszuğmrz ndppşul ihuxzulr=zşğnd auğjnf euıumuz uxu<rz zriıg!

Rzvhti ,uz+k t^ 27 şd 28 Suwrirz^ Ağuze Irz= arszuğmg iıuju, tğ üğudnğ% şlşmığnzuwrz zusumnf ndpuğmndu, ihuxzulr=zşğ! Uwe suirz arszuğmg^ ışpşum huau, tğ Brblrr niırmuzndkrdzg şd Rikuzhndlr Uhuanfndkşuz Gzeauzndğ Iz+ğtzndkrdzg! İhuxzulr= huğndzumnp zusumrz st< ndbuüğud tğ aşışdşul uğıuwuwındkrdzg$ {Ürbşğ sg uzumzmul mşğhnf mğzuz= üul´! Uwi lnöndzüg wuou. mg azvtğ zuşd srzvşd 2007 kndumuzg^ 19 Wndznduğr uwz +ğg^ şğç Ağuze Irz= ihuzzndşjud *mrdz İusuikr qşx=nf! Zusumr aşprzumzşğg sşpueğu, trz Ağuze Irz= arszuğmg% {şpçuwğndkşuz at=şukzşğ´ huısşlnd wuzjuz=nf^ huauz<u, trz nğ arszuğmr fuğrvzşğg l=şz şğmrğg^ zuşd suanduz ihuxzulr=zşğ azvşjndju, trz Xu=tl Irz=r nd arszuğmr anüuçuğqndzşğnd .nğandğer auijtrz! Udşlr ndb şğşduz auzndu, tğ zusumr aşprzumzşğnd rz=zndkrdzg! Qşğçumulndu, trz Arditwrz Uktb nd Tğirz Hub=uz^ nğnzj ets euı çujndu, tğ% suanduz ihuxzulr= azvşjzşlnd sşpueğuz=nf!

Uwi w+endu,nf Arditwrz Uktbr ausuğ mg huauz<ndr 7 ıuğr 6 usritz srzvşd 26 ıuğr 3 usri çuzıuğmndkrdz^ rim Tğirz Hub=uzr ausuğ 2 ıuğr 6 usritz srzvşd 8 ıuğr çuzıuğmndkrdz!


AUWUİIUZR ST> GZEAUZNDĞ ?UĞUZKRZU%

SRZVŞD 11 WNDZNDUĞ 2021

Uznz= nğnz= Auwuiıuzr ahuıumndkrdz vndzrz^ hrır vmuğşzuz

sndı= ünğ,şl Auwuiıuz


Auwuiıuzr st< Suwri usritz imişul rb.uzndkrdzzşğg şğş= uzüus uğıumuğü rğufroumr eğndkrdz axvumşjrz ?nğnzuwr ets huw=uğşlnd ünğ,npndkrdzzşğnd ,rğtz zşği!

Iğndu, gllulnf nğ İuasuzueğndkşusç uwlşdi uzmuğşlr tğ şğmuğuqüşl uğıumuğü rğufroumg^ muxufuğndkrdzg şğtm^ nğnbşj şğmğr usçnp< ıuğu,=rz =uğuzkrz iuasuzşl srzvşd 11 Wndznduğ 2021 kndumuz!

Mg zbndr nğ =uğuzkrzuwr ausuğ huıoux mg auzeriuzuz Uxnp<uhuandkşuz Ausub.uğauwrz Muösumşğhndkşuz mnpst wuwıuğuğndu, ?nfrı-19r ausuouğumg! Iğndu, gllulnf nğ usçnp< ub.uğar st< rğufroumg sıuanürv t^ rim Auwuiıuzrz ul mg ihuxzuw fuğumr şğmğnğe ulr=r fıuzüg^ rb.uzndkrdzzşğg nğnbşjrz uwi =uwlnf aumumbxr ıum uxzşl fuğumr ıuğu,ndsg! ?uğuzkrzuwr huwsuzzşğnf mg mrğuğmndrz iuasuzuyumndszşğ! Uwihti ı+zumuz nd wrbuıumndkşuz sr<njuxndszşğg^ zşğuxşul ,zzeşuz &ıuğşeuğqr/^ auğiuzr=r mus zbuzınd=r sr<njuxndszşğg^ anüşauzüriızşğz nd wndpuğmudnğndkrdzzşğg mğzuz muwuzul sruwz uxudşluünwzg 60 suğend suizumjndkşusç! Sbumndkuwrz^ gzmşğuwrz^ mğkumuz^ suğöumuz mus cusuzjr uwl sr<njuxndszşğg &ausşğü^ jndjuauzeti^ kuışğumuz zşğmuwujnds^ mğkumuz sr<njuxndszşğ/ znwzhti hrır muıuğndrz uxudşluünwzg 60 anürr suizumjndkşusç!

?uğuzkrzuwr +ğşğndz Auwuiıuz hrır vmuğşzuz sndı= ünğ,şl uznz= nğ Auwuiıuzr ahuıumndkrdz vndzrz! Çujuxndkrdzzşğ şz% Auwuiıuzuahuıum uzqr sg gzıuzr=r uzeuszşğg^ erduzuürıumuz nd ardhuıniumuz^ sr<uöüuwrz muösumşğhndkrdzzşğnd zşğmuwujndjrvzşğg nd uznzj gzıuzr=r uzeuszşğg^ wndpuğmudnğndkşuz ausuğ cusuzu, uzqşğg^ şkt uznz= mg auzeriuzuz auzündjşulr sşğqudnğ uöüumuzg &,znp^ usndirz^ şğu.uw^ =nwğ^ şpçuwğ/^ buğcufuğzşğ% nğnz= sr<hşıumuz yn.ueğndkrdzzşğ m'rğumuzujzşz &huwsuznf nğ çşxzukuyndstz şı= l=şz şğmrğg/!


WNDLRİŞUZ ETH?ŞĞND UXZVNDKŞUSÇ UXJUZJ ZRİI% ŞDĞN:NĞAĞEUĞUZR ST>

10 İşhışsçşğrz Şdğn.nğağeuğuzr :nğağeuğuzumuz Fşaucnpnfr aimrv wuzqzu.ndsçg muwujndj exzyum zriı sg^ nğhti +ğumuğür zrdk ndzşzulnf Wndlrişuz iuasuzuwrz xuösumuz ünğ,npndkrdzzşğg!

Ausuouğumr huıouxnf zriıg muwujud uxjuzj eğndkşusç! Auwuiıuzr huındrğumndkrdzg mg zşğmuwujztrz Xndçtz Xndçrzşuz nd Tısnz Suğnd=şuz! Uznz= şğmnd usrit r fşğ Şdğn.nğağeuğuzr rğşzj ünğ,gzmşğzşğndz zusumzşğ ndpuğmu, trz şd lndiuçuzu, trz huıuau, eth=şğndz rğumuz şğşiumg! Uwcs auwuiıuzjr şğşiyn.uzzşğg ktşd uxjuzj auğkumr fğuw trz^ çuwj mğjuz kndğ= =upu=uütızşğnd aşı sruirz =zzuğmşl eth=şğg şd rğşzj erğ=nğnbndsg huğöşjrz huauz<şlnf nğ Şdğn.nğandğeg rğ üzuauıumuzg ıuw uwe ünğ,npndkrdzzşğndz!

ZRUMUĞUWR >ĞFTCG HRIR LNDİUDNĞNDR

ŞXUÜNWZR ÜNWZŞĞNF


Wuxu<rmuw 21 İşhışsçşğrz^ Auwuiıuzr Uzmu.ndkşuz ı+zr uxrknf Zrumuğuwr <ğftcg hrır lndiudnğndr Auwuiıuzr eğ+br% Şxuünwzr ünwzşğnf! Üuzuıuwr st< Auwuiıuzr eşihuzuındztz wuwızşjrz nğ eşihuzuındzg^ ausuünğ,umjşlnf Zrumuğuwr <ğftcr lndiudnğsuz .nğandğerz aşı^ ausuquwzndkrdz ünwujndju, t nğhtiör 21 İşhışsçşğrz <ğftcg lndiudnğndr muğsrğ^ muhnwı şd ,rğuzuünwznf!

Eşihuzuındzg mnv ndppu, t nğ çnlnğ uznz=^ nğnz= mg yuyu=rz zşğmuw üızndrl uğuğnpndkşuz^ uwe ürbşğ cusg 22$00rz &Şğşduzr cusnf 22 İşhışsçşğ uxınduz cusg 6$00rz/ audu=ndrz <ğftcr s+ı! Lndiudnğndsg hrır ışdt 15 fuwğmşuz!


Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 75

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ



Աւելի քան երեքուկէս դարու՝ ուղիղ 360 անցելասոյզ տարիներու անջրպետէն կը խօսի անունը անգլիացի Տանիէլ Տէֆօ (Տանիէլ Ֆօ՝ բուն անունով, Սէն Ժիլ, Քրիփլկէյթ, Լոնտոն, 13 Սեպտեմբեր 1660 – Լոնտոն, 24 Ապրիլ 1731) արկածային ժանրի վիպագիրին, լրագրողին, քաղաքական երգիծագիրին, այսօր 13 Սեպտեմբերին, երբ իր ծննդեան 360-ամեակին առիթով կրկին լուսարձակի տակ կը բերուի մանաւանդ աշխարհահռչակ իր «Ռոպինսոն Քրուզօ» վէպին ճառագայթուն ուժականութիւնը:

1719-ին լոյս տեսած նշեալ վէպը, Աւետարանէն ետք այն երկրորդ գիրքը, որ աշխարհի տարածքին ունեցած է բազմաթիւ լեզուներով թարգմանութիւն եւ սպառում, կը համարուի անգլիական գրականութեան մէջ վիպական սեռի առաջադիրներէն մէկը, որուն համբաւը ժողովրդականացաւ 18-րդ դարուն, վէպերուն առընթեր մանաւանդ Աֆրա Պէն եւ Սամուէլ Ռիչըրտսըն ժամանակակից մեծանուն գրողներու:  

Տանիէլ Տէֆոյի ծննդեան ու կեանքին մասին ընդարձակ մանրամասնութիւններ չեն փոխանցեր ժամանակի կենսագիրները, բայց հաստատապէս ան մսավաճառ ընտանիքի մը զաւակը, ունեցած է դժուար ընթացք ու պայմաններ մանկութեան տարիներու: Իր նախնիները բողոքականներ էին, որոնք 16-րդ դարուն, կրօնական պատերազմներու ժամանակ կաթոլիկ եկեղեցւոյ յարուցանած հալածանքներուն պատճառաւ Ֆլանտրիայէն գաղթած էին Մեծն Բրիտանիա:

Միւս կողմէ, «Ռոպինսոն Քրուզօ» վէպը պատմութիւնն է նոյնինքն Ռոպինսոն անունով մարդու մը, որ շատ փոքր տարիքէն կ'երազէր ծովագնաց դառնալ: Հայրը դէմ էր գաղափարին Ռոպինսոնի, որ մտիկ չընելով հօր՝ կը լքէ ընտանիքը ու նաւով կը մեկնի: Ծովուն բացերը նաւը կը հանդիպի կոհակներու եւ կը խորտակուի. խեղդամոյն կ'ըլլան բոլորը եւ միայն ինք փրկուելով կը հասնի ծովափ: Ռոպինսոն կը յայտնուի անմարդաբնակ կղզիի մը մէջ եւ հակառակ տեղի բոլոր դժուար պայմաններուն՝ կը յաջողի դառնալ ինքնաբաւ եւ ստեղծել անհրաժեշտ կենսապայմաններ: Սակայն իր փրկութեան ուրախութեան կը յաջորդէ վիշտը իր ընկերներու կորստեան: Առաջին գիշերը կ'անցընէ ծառի մը վրայ: Առաւօտուն կը տեսնէ որ մակընթացութիւնը ծովափին մօտեցուցած է իրենց նաւը: Նոյնհետայն կը մտածէ, որ ընկերները կրնային ողջ մնալ եթէ չլքէին նաւը: Ռոպինսոն իսկոյն լողալով կը հասնի նաւուն, պահեստային առագաստներէն կը շինէ լաստ, որուն վրայ կը բեռցնէ կենսական իրեր՝ հրացան, վառօդ, գործիքներ, սուրեր եւ կը տանի ափ: Նոյն գիշերը փոթորիկը կ'ոչնչացնէ նաւը: Այս բոլորէն ետք, Ռոպինսոնի առաջին եւ գլխաւոր մտահոգութիւնը կ'ըլլայ շինել տուն մը՝ պատսպարուելու համար: Բլուրի մը տակ հարթ տարածութեան վրայ կը շինէ տնակ մը՝ զայն ցանկապատելով: Այլ մտահոգութիւն մը եւս կ'աւելնայ միտքին մէջ: Պէտք է սորվի, ներդաշնակուի, մերուի շրջապատի նոր ու օտար օրէնքներուն հետ: Կը զբաղի հողագործութեամբ եւ կ'ընտելանայ կղզեբնակ այծերուն ու այլ կենդանիներու հետ: Իր պարկէն գետին ինկած ցորենի քանի հատիկներէն բերք կը ստանայ ու երկու տարի ետք կ'ունենայ ուտելու հաց: Չկորսնցնելու համար ժամանակի զգացողութիւնը եւ որպէս իր քաղաքակրթութեան հաւատարիմ զաւակ՝ օրացոյց կը պահէ եւ օրագրութիւններ կ'ընէ փայտի վրայ, հետեւողականրէն գրառումներ կը կատարէ առօրեայ դէպքերու, մասնաւորապէս՝ իր փրկութեան փաստի մասին: Օրացոյցի թուագրումը կը սկսի 1659-ի 30 Սեպտեմբերին: Ի դէպ, Ռոպինսոնին կը միանայ նաւաբեկումէն փրկուած շունը, երեք կատուները եւ խօսուն թութակը: Օր մըն ալ երկրաշարժը կը ստիպէ որ ան փոխէ իր կեցութեան վայրը՝ վտանգ զգալով բլուրի տակ ապրելով: Կ'ապրի վատառողջ օրեր, սակայն ապաքինելէ յետոյ կը սկսի նոր հետախուզութիւններու կղզիին վրայ եւ կը կառուցանէ իր ամարանոցը: Բայց Ռոպինսոնի երազն էր լքել կղզին ու մօտենալ մարդոց: Կղզիին հարաւային դիրքերէն կը դիտէ ցամաքի մը յայտնուիլը: Արկածալից տարիներ անցընելէ յետոյ ու ծառանալով բազում դժուարութիւններու՝ կը յաջողի իւրացնել բրուտագործութիւնն ու զամբիւղ շինելու արհեստը: Օր մըն ալ պատահականօրէն իր շրջապատէն ներս կը նկատէ մարդկային մերկ ոտնահետքեր: Նախ կը սոսկայ ու կը սարսափի՝ մտածելով որ այդ ոտնահետքերը կրնան պատկանիլ ցամաքի մը մօտ վայրենի բնիկներու, որոնք սովորութիւն կ'ունենան մարդու միս ուտելու: Այսպէս, ի տես մարդակերներու տեսարանի, հերոսատիպ Ռոպինսոնի կեանքը կը լեցուի նոր ու հաճելի հոգերով, արկածախնդրական դիպաշարերով: Վայրենիին՝ զոր Ռոպինսոն փրկութեան օրուան առթիւ Ուրբաթ կը կոչէ, ընդունակ աշակերտ մըն է, որուն խօսակցական լեզու կը սորվեցնէ: Շատ կ'ուրախանայ, մտածելով որ այդ անմարդաբնակ կղզիին մէջ կայ իրապէս մարդ, որ վայրի ցեղի մը կը պատկանի եւ այդ մարդուն անունն ալ Ուրբաթ է: Ռոպինսոն եւ Ուրբաթ մտերմութիւն կը հաստատեն իրարու հետ: Ռոպինսոն խօսիլ կը սորվեցնէ Ուրբաթին, որ սակայն քիչ մը անկանոն ձեւով կը խօսի, կը պատմէ, թէ իր ցեղակիցները մայր ցամաքի վրայ սպանացի տասնհինգ գերիներ կը պահեն: Ռոպինսոն կ'որոշէ նաւ շինել ու երթալ զանոնք ազատագրելու: Այդ դէպքերէն շաբաթ մը ետք ափ կը հասնին անգլիացի նաւաստիներ, որոնք որոշելով զբաղիլ ծովահէնութեամբ՝ կ'ապստամբին նաւապետին դէմ եւ զայն ու նաւուն անձնակազմի քանի մը անդամները կղզի կը բերեն հաշուեյարդար տեսնելու: Ռոպինսոն կը յաջողի ազատել նաւապետը ու ճնշել ապստամբներուն, որոնցմէ երկուքին կը բարձրացնեն կախաղան եւ երեքին ալ կը ձգեն կղզի:   

28 տարի երկու ամիս եւ տասնինն օր կղզիին մէջ անցընելէ ետք, 1686-ի Յունիսի 11-ին Ռոպինսոն կը վերադառնայ Անգլիա, ուր վաղուց մահացած էին իր ծնողները: Կը յաջողի վերադարձնել Պրազիլիոյ իր հողերէն այսքան տարիներ ստացած եկամուտը, իր հոգածութեան տակ կ'առնէ երկու երիտասարդ ազգականները եւ կ'ամուսնանայ 61 տարեկանին: Կ'ունենայ երկու որդի եւ մէկ դուստր:

Ծաւալուն վէպի մը ամփոփումը կատարելու սա ճիգը, միտքերը իրարու ագուցելու, այլեւ 28 տարուան «կորսուած» կեանքի մը ակօսներովը քալելու Ռոպինսոնի ոդիսականը, աշխարհի բազմաթիւ ժողովուրդներու անխառն ապրումներուն հանրագումարն է: Եւ իրօք, արկածախնդրութիւններու հանդէս են մեր ապրած կեանքն ու ստեղծագործական ճիգերը: Մանաւանդ երբ անոնց տառապակոծ, կիզուած, այլացած զգայարանքներու, ամեհի ու ամայի սարսափներու ծորումները գրական հոգեխառնութեան մը մէջ չեն վախնար հիննալէ՝ իբրեւ փաստ ու իրականութիւններ, նաեւ հաշուեյարդարի, գուպարայաղթ նուաճման հասնելու պաշտպանութիւնն ունին միլիոնաւոր ընթերցողներու միտքերուն մէջ պիտի ունենան դարեր ալ շարունակ:

Արդարեւ, կեանքի յարաճուն պայքարներու ընթացքին, դժուարութիւններ ու անակնկալ փորձութիւններ դիմակայելու մարդուն իմաստնութիւնը, անտարակոյս ունի «լեռներ շարժող» հաւատք՝ կարենալու համար ապրի՛լ ու գոյատեւե՛լ. ապրիլ ինքնաբաւ եւ շատ ժուժկալ՝ տակաւ առ տակաւ քանդելու սնապարծութիւնն ու խժդուժ փառամոլութիւնը իր մէջ, թեւեր հագնելու համամարդկայնական թռիչքներու՝ կործանելու ներքին ուտիչ ուրացումին եսութիւնը մեծակառոյց, զոր աճեցնելու հակամէտ է մարդը դարերու ընթացքին:  

Տանիէլ Տէֆոյի ստեղծած կերպարները վէպին մէջ, ի՛ր իսկ չընկրկող կամքը, հաստատակամութիւնը կը կազմեն բոլոր ժամանակներու մեր հասարակութեանց տուած երդումն ու համոզումը: «Ռոպինսոն Քրուզօ»ն իբրեւ «նախահայր»ը եւրոպական վիպագրութեան՝ կը կրէ Բարիին ու Չարին միջեւ այն բախումները, որոնք անցած են գռիհներէն գեհէնի եւ կա՛ն Աւետարանի արեան կայլակներուն մէջ, տրորելու ամէն պատրանք եւ ունայնութիւն, որոնք կը պաշարեն առանձնութեան մէջ տուայտող ու խաղաղութեան ափ հասնելու ճգնող մահկանացուն:

«Ռոպինսոն Քրուզօ»ի յղացքին քանքարայնութիւնը ա՛յնքան է եղած տիրական ու թողած խոր ազդեցութիւն ամէն տարիքի ընթերցող մարդու մէջ, որ անիկա չի զիջիր իր մեծութիւնը խոնարհելու Տէֆոյի միւս գործերուն վրայ, հետեւաբար մեծագոյն տուրքը տալու հանրահռչակ գործին:

Բայց անարդար պիտի ըլլայ հանդէս չգալ գրողին միւս գործերուն ընդառաջ: Նիւինկթըն Կրին աքատեմին աւարտած, գինեվաճառութեամբ ու բրդավաճառութեամբ զբաղած, մինչեւ սնանկութեան եզրին ալ հասած, այլեւ քաղաքականութեան մէջ բուռն հետաքրքրութիւն ցուցաբերած Տանիէլ Տէֆօ, ժամանակ ունեցած է ստեղծագործելու գրական բազմաթիւ գրքոյքներ, գիրքեր, որոնցմէ առաջինը լոյս տեսած է 1683-ին՝ 23 տարեկանին: Մինչեւ 1700-ի սկիզբները, իբրեւ լրագրող, ան շարունակած է գրել քաղաքական բնոյթի գործեր՝ աշխատելով գրել ի նպաստ Ուիլիամ Գ. թագաւորին: «Զտարիւն Անգլիացին» (1701), օրինակի համար, չափածոյ երգիծական գործ մըն է, որ կը խարազանէ օրուան ազնուապետականները՝ արշաւելով անոնց օտարամոլութեան դէմ: Իր խմբագրած «Ռիվիու» պարբերաթերթին մէջ, Տէֆօ հատու քննադատութիւններով յաճախ կը պատասխանէր քաղաքական իր հակառակորդներուն: Յաջորդ տարի, 1702-ին՝ «Հերձուածողներու Հետ Դատաստան Տեսնելու Ամենակարճ Ճանապարհը», որուն համար գրողը դատապարտուելով անարգանքի սիւնին՝ կրած է բանտարկութիւն:

«Ռոպինսոն Քրուզօ» վէպին հրատարակութենէն երեք տարի ետք լոյս կը տեսնէ նաեւ լաւագոյններու շարքին համարուող «Մոլ Ֆլենտերս» (1922) վէպը: 1725-ին՝ «Իւրաքանչիւրին Առեւտրական Գործը Ո՛չ Մէկուն Առեւտրական Գործն Է», 1927-ին՝ «Ամուսնական Ցոփութիւն» կամ «Ամուսնական Պոռնկութիւն» արձակ էջերը:

Բազմաթիւ երկերու հեղինակ է Տանիէլ Տէֆօ: Իր գործերէն շատերը՝ մանաւանդ «Ռոպինսոն Քրուզօ»ն, մեծ պաստառի վրայ նկարահանուած ու ցուցադրուած է միջազգային հանրութեան, ամէն անգամ խլելով հետաքրքութիւնն ու հիացքը միլիոնաւոր ակնդիրներու:                              

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ  

dzaghig2004@yahoo.com