ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
80. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 21 ՅՈՒԼԻՍ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

RİĞUWTLR ST> KNDĞ?RNW ETS İHUXZULR? UWU İ*(RUWR MUHUMJNDKŞUSÇ

{Kndğ=ru buı indp hrır fouğt Uwu İ+)ruwr ausuğ´


Uwu İ+)ruwr suirz Kndğ=rnw mnpst uxzndu, nğnbndsrz ets şlnwk sg şmud zuşd Riğuwtltz! Riğuwtlr {Auuğtj´ kşğkr st< Öfr Huğtl iınğuüğndkşusç ağuıuğumndşjud kpkumjndkrdz sg ndğ Kndğ=ru .riı ınpşğnf =zzueuındşjud! W+endu,uürğg ihuxzulr=zşğ gğud nd üğşj nğ Kndğ=ru buı indp hrır fouğt Uwu İ+)ruwr ürzg!

Rzvhti hrır wrbndr^ Uwu İ+)ruwr nğnbndsrz ets ustztz .riı uxu<rz aumuöeşjndkrdzzşğg şmu, trz Riğuwtltz! Kndğ= susndlg mg üğt nğ Riğuwtlr kşğkg usçuğıuduz ihuxzulr=zşğ gğu, t Kndğ=rnw auijtrz!


Uığhtwouzr mnpst muıuğdu, xsçumn,ndszşğnd aşışduz=nf

50 ÇZUMUĞUZZŞĞ FZUİNDŞJUZ IUDNDBR ST>


Uığhtwouzr nd Auwuiıuzr sr<şd iışp,ndu, huwkndjrm rğufroumg ,uzğ sıuanündkşuz zrdk euğqu, t sr<uöüuwrz =upu=umuz eubıtz zşği! Fzuizşğ muz^ çuwj ıumudrz wuwızr vt uznzj rğumuz ıuğnpndkrdzg! Uığhtwouzr mnpst xsçumn,ndu, Iudndbr bğ<uzrz st<^ giı suğöhşı Auwm Vnhuzşuzr wuwıuğuğndkşuz^ fzuindu, t 50 çzumuğuz^ nğnzjst 12g uğetz znğnündu, t! Suğöhşıg erışl ındud nğ uwi krdg mğzuw buı ul orbe vgllul^ =uzr nğ buğndzum znğ lndğşğ mg iıuzuz fzuindu, btz=şğnd suirz! Kt xsçumn,ndu, btz=şğnd zrdkumuz fzuig nğ=uz t^ uwe ul wuwızr vt ıumudrz^ =uzr nğ =zzndkrdzzşğ uxu< mg ıuğndrz hubı+zumuz suğsrzzşğnd mnpst!


SUM-Z UL SIUANÜ T

Rğufroumrz s+ıtz mg aşışdr zuşd Srujşul Uöüşğnd Muösumşğhndkrdzg &SUM/! SUM-r Ül.udnğ ?uğındpuğr çuzçşğ İkt)uz Irdcuğr= şğtmnduz suslnw uindlrir gzkuj=rz uzeğueuğqud aumusuğındkşuz nd giud nğ sş, uptı mg huıuar şkt udşlr ,uzğ çu.ndszşğ buğndzumndrz Auwuiıuzr nd Uığhtwouzr sr<şd!


SŞĞ ŞMŞPŞJRZŞĞG RĞŞZJ EXZŞĞG FŞĞUÇUJRZ

 AUDUIUJŞULZŞĞND UX>ŞD

Rzvhti aupnğendu, tğ Huığruğ=umuz Uknxrz mnpst^ Mrğumr^ Fuğeufuxr ı+zr uxrknf^ Rikuzhndlr şmşpşjrzşğg rğşzj exzşğg fşğuçujrz auduıujşulzşğnd ux<şd! ?nğnzuwr ausuouğumr aşışduz=nf şmşpşjrzşğg yum trz Suğıtz r fşğ şd uğuğnpndkrdzzşğg exzyum mg muıuğndtrz sru_wz anüşdnğumuzzşğnd suizumjndkşusç!

Mrğumr^ ?ğriınir Uwlumşğhndkşuz ı+zr uxrknf^ Huığruğ=uğuzr mnpst ağuhuğumndu, muznzzşğnd ausuquwz auduıujşulzşğ mğjuz zşğmuw üızndrl İ$ Huıuğuürz şd İ$ Aupnğendkrdz iıuzul anüşdnğumuzzşğnd qşxusç!

Usşz$ İ$ Huığruğ= Auwğg zu.uüuaşj İmrdıuğr İ$ Muğuhşı şmşpşjdnw st< suındjndu, İ$ Huıuğuürz! Uğus İğçuöuz huıuğuüşj Htbrmkubr İ$ Uiındu,u,rz şmşpşjdnw st<! (tğrürdpr st< huıuğuürvz tğ Mğ+zumuz Cnpnfr Uışzuhşı% Kukndl Auwğ İndğçg^ rim Üzulgr İ$ Üğrünğ Lndiudnğrv şmşpşjdnw st< Huıuğuüg suınwj Wuğndkrdz Uçşpuz!

Çnlnğ şmşpşjrzşğnd st< ul auduıujşulzşğg ersumzşğnf şd gzmşğuwrz aşxudnğndkrdzg wuğüşlnf aşışdşjuz uğuğnpndkşuz nd usrizşğ wşınw mğjuz aupnğendrl şmşpşjumuz uhğndszşğndz aşı^ İ$ Aupnğendkrdz iıujuz nd ndzmzeğşjrz +ğnduw =uğnög!


KNDĞ?RNW ST> USTZ *Ğ ÖNAŞĞ MG IĞNDRZ ?NĞNZU AUSUOUĞUMRZ


Kndğ=ru mg buğndzumt ustz +ğ önaşğ ıul ?nğnzu cuağr ausuouğumrz! Şğtm ul mujndkrdzg vyn.ndşjud^ aupnğendşjud nğ fşğ<rz 24 cusşğnd gzkuj=rz suauju, trz 17 uzqşğ! Suauju,zşğnd krdg gzeauzğuhti vr yn.ndrğ^ fşğ<rz vnği +ğşğnd gzkuj=rz suauju, m'glluz 18^ 17^ 16 şd 17 uzqşğ! Rim şğtm fuğumndu,zşğndz krdg şpud 931! Uwi fşğ<rz mtız t nğ sıuanündkrdz mg huıouxt gzeauzğuhti! Aumuxum nğ Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğndkrdzg mğjud +ğnduz fuğumndu,zşğnd krdg 1$000tz fuğ r<şjzşl^ çuwj uırmu ünaujndjrv vt! Rzvhti nğ buğndzum Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğg mg mğmzt^ auzüriı bndzv sg hrır uxzşz= uwz uışz sruwz şğç +ğnduz fuğumndu,zşğnd krdg s+ışju, hrır glluw ötğnwr!


UÖŞĞR MUW?UATZZŞĞ :UYUZŞJRZ MRLRMRNW

MUKNPRMNİNDKŞUZ RZİKUMĞUSR T>G


Uzjznp +ğşğndz^ şğç auw şd uığhtwouzumuz örzşul ndcşğnd sr<şd çu.ndszşğ ışpr m'ndzşzuwrz Iudndbr suğör iuasuzuü+ırrz fğuw^ znwz +ğşğndz uöşğr muw=uatzzşğnd wuğqumsuz şzkuğmndşjuz Sş,r Iuzz Mrlrmrnw Muknprmnindkşuz hubı+zumuz t<şğg% ausujuzjr fğuw!

Uğeuğşd^ Mrğumr uxud+ı Muknprmniuğuzr hubı+zumuz muw=t<z nd gzmşğuwrz juzjşğnd hubı+zumuz t<şğg krğu. euğquz uığhtwouzjr muw=uatzzşğnd! *üındşlnf uwz uxrktz nğ İ$ Huıuğuüg mg iyxndtğ ausujuzjr fğuw^ uznz= mğjuz .uyuzşl Muknprmniuğuzr Rzikumğusr hubı+zumuz t<g!

Muğo cusuzum wşınw Muknprmniuğuzr ışpşmuındumuz çuczr ub.uıumrjzşğnd bznğard muğşlr şpud uxu<=g uxzşl uwi wuğqumndszşğndz şd fşğumuzüzşl Rzikumğusr t<g!


MUĞ* YUWLUZ AUW-UIĞHTWOUZUMUZ

FŞĞ>RZ ÇU:NDSZŞĞND LNWİRZ IUM

AUĞJUÜRĞ ZŞĞMUWUJNDJ ZU:UĞUĞ VUFNDB*PLNDRZ


Auwuiıuz-Uığhtwouz iuasuzuü+ırr fğuw fşğ<rz +ğşğndz huıuau, iuasuzuwrz çu.ndszşğnd şd Kndğ=rnw uığhtwouzustı erğ=nğnbsuz lnwirz ıum At-It-Ytjr auw şğşiyn.uz Muğ+ Yuwluz lndiuçuzndkşuz .zeğuz=nf auğjuürğ zşğmuwujndj Uğıu=rz Ünğ,nj Zu.uğuğ Stflrdı Vufndb+plndrz! İınğşd sşğ gzkşğjnpzşğndz mg zşğmuwujzşz= uwe auğjuürğg^ nğ sşör pğmndu, t Muğ+ Yuwluzr ışpşmuındumuz üğuişzşumtz!

\\\

Auwuiıuzr nd Uığhtwouzr sr<şd fşğ<rz +ğşğndz huıuau, çu.ndszşğnd aşışduz=nf suaujuz çuösukrd örzndnğzşğ nd uzsşp çzumrvzşğ! Şğç mnpsşğg örğuğ mg sşpueğtrz örzşul ünğ,npndkrdzzşğg imişlnd usçuiıuzndkşusç^ Hğ$ Stflrdı Vufndb+plnd^ nğhti Uğıu=rz Ünğ,nj Zu.uğuğ^ wuwıuğuğşj nğ {uzgzendzşlr t Auwuiıuzr gğu,g^ Uığhtwouz uxuzqrzz vt^ sşz= nğhti Kndğ=rnw Auzğuhşındkrdz şd kndğ= cnpnfndğe^ sşğ çnlnğ muğşlrndkrdzzşğnf muzüzu, şz= Uığhtwouzr mnp=rz´!

Zsuz+ğrzum wuwıuğuğndkrdzzşğnf auzeti şmuz zuşd U-Üt-Ytr mndiumjuhşı şd Auzğuhşındkşuz Zu.uğuğ Ğtoth Kuwwrh Tğınpuz nd Hubıhuzndkşuz Zu.uğuğ Andlndir U=uğ!

Kndğ=ru^ nğhti ŞUAMr Srzi=şuz :sçumr uzeus^ ub.uıuz= htı= t ıuztğ lnd,suz r zhuiı^ srzveşx uwi luğndu,ndkşuz cusuzum ul jşpuwrz huıouxzşğnf vmğjud uzmnpszumul szul nd gğud uwzhrir wuwıuğuğndkrdzzşğ^ nğnz= u_l udşlr üğüxşjrz rğufroumg!

\\\

Ndiır^ mg .zeğşs nğhtiör huıui.uzt= aşışdşul auğjndszşğndz$

- Jşpuwrz huıouxzşğn#f t nğ mnpszumulndkrdz mg eğişdnğt= Auwuiıuzr nd Uığhtwouzr sr<şd ,uüu, aumusuğındkşuz st<!

- Iumudrz vt#= auimju, nğ jşpuhubı uğıu=rz =upu=umuzndkrdzg {mğumrz fğuw =uğrdp lşjzşl´ mg zbuzumt nd sruwz m'gzeuğqumt auğjşğg!

- Kndğ=rnw xuösumuz uğerdzuçşğndkrdzg m'ndöt udşlr buı xuösuskş#ğ= fuouxşl Uığhtwouzrz! Uınğ ausu#ğ t nğ üğüxrv wuwıuğuğndkrdzzşğ m'gzt=!

- Mg .nğar#= örzndnğ ndpuğmşl Uığhtwouz!

- Kndğ=ru şkt jşpr sg vr huımuzrğ^ rzvn#d uğıu=rz =upu=umuzndkrdzg mg fuğt= jşpuhubıumuz zmuıuxndszşğnf!

- Şğçşsz mg wrbt#= uğeş+= kt uzüus t= ŞUAMr Srzi=şuz :sçumrz^ nğ arszndu, t Auwuiıuz-Uığhtwouz qüışul froumg sşpsujzşlnd zhuıumnf!

- End= vt#= auimju, nğ Mnfmuir uhumuwndzujndsg buaudtı t sruwz Xndiuiıuzr ausuğ!

- Rzvht#i mg sşmzuçuzt= Uığhtwouzr Hubıhuzndkşuz zu.uğuğndkşuz uwz ihuxzulr=g^ giı nğnd^ uznz= huığuiı şz auğndu,şlnd Sş,us+ğr uknsumuwuzg^ nğ mg üızndr Auwuiıuz-Kndğ=ru iuasuzuü,rz s+ırm!


ŞĞŞ? AUW ŞĞŞİYN:UZ% İNDĞRNW :NĞAĞEUĞUZRZ ST>


İndğrnw st< Mrğumr^ 19 Wndlrirz ışpr ndzşjuz şğşyn.uzumuz gzığndkrdzzşğ! Uxu<rz uzüus gllulnf auw ausuwz=tz 3 uzeuszşğ şğşiyn.uz gzığndşjuz! Giı imöçzumuz ındşulzşğnd^ şğşiyn.uz gzığndu, şz Aulthtz Crğuwğ Ğtrişuz şd rğuduçuz Lrdir Rimtzşuz^ Eusuimnitz ul% Znğu Uğrişuz!


JUDUMJNDKRDZ


İrğşlr Hğ$ Xnhtğ Auııtoşuz

:nğ judnf rsujuw I=k$ Fuğe Brmuaşğr suanduz suirz! Judumjndkrdzzşği mg wuwızşs! Npçujşulg wuğüuğcuz üğuütı nd çuzuiışp, tğ^ uznğ suag sş, mnğndiı sgz t gzıuzr=rz^ Hnliuauw ausuwz=rz nd çnfuzeum auw cnpnfndğerz ausuğ! Qşğ ul sışğrs gzmşğz tğ nd m'şzkueğşs kt nğ=uz ı.ndğ t= uwcs!

:upupndkrdz rğ anüdnwz


MRĞUMNİ ÜNDWNDSOŞUZ &?ndtwk/

Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 51

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ


Արկածախնդրական դիպաշարերով զեղուն, ամուսնական չորս իրարայաջորդ սանձաբեկ հաճոյքներով ամբոխուած հոգի մը, այլեւ արիասիրտ մաքառումներով երկար ճանապարհորդութիւն մը՝ Էռնեսթ Հեմինկուէյը (ծնած՝ Օք Փարք, Շիքակոյի մէկ արուարձանին մէջ, 21 Յուլիս 1899 – մահացած՝  Քէթչըմ, Իտահօ նահանգ, 2 Յուլիս 1961) բարձրացուցին մինչեւ Գրականութեան Նոպէլեան մրցանակի փառքի, բայց յետnյ Հէմինկnւէյ  62 տարեկանին նետnւեցաւ մարմնական խոցագալար մենութեան մէջ nւ ներքին բնազդին մղած մէկ պահուն դիմեց անձնասպանnւթեան:

Այսօր, 21 Յուլիսին, յիշելով ծննդեան 121-ամեակը Քլէրընս Էտմոնտզ Հեմինկուէյի (բժիշկ) եւ Կրէյս Հոլ Հեմինկուէյի (երաժիշտ) անդրանիկ արու զաւկին՝ Էռնեսթ Հեմինկուէյի, կը մտաբերենք Ա. եւ Բ. Աշխարհամարտերու թոհուբոհերէն անցած ու ստեղծագործած միջազգային վիպագիրը, որուն ուսումնառութիւնը անցնելով «Օք Փարք» եւ «Ռիվըր Ֆորէսթ Հայ Սքուլ»էն, եղաւ գերազանցիկ ոչ միայն վարժարաններէն ներս՝ այլեւ ֆիզիքապէս, իբրեւ բռնցքամարտիկ եւ ֆութպոլային մրցումներու ընթացքին վարպետ ու աչքառու խաղարկութիւն դրսեւորող մարզիկ մը:

Երկրորդական վարժարանէն ետք Հեմինկուէյ չշարունակեց ուսումը: 18-ամեայ պատանի մը, իբրեւ լրագրող սկսաւ աշխատիլ «Տը Քանսաս Սիթի Սթար» թերթին մէջ, ուր կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ ան կոփեց իր գրական լեզուն եւ գրելաոճը՝ դառնալով սիրուած ու փնտռուած յօդուածագիր մը:

Շրջան մը լքելէ ետք լրագրական ասպարէզը եւ հակառակ իր հօր փափաքին, ան միացաւ ամերիկեան բանակին՝ Ա. Աշխարհամարտի ժամանակ: 8 Յուլիս 1918-ին վիրաւորուեցաւ Իտալիոյ ռազմաճակատին վրայ՝ փոխադրակառքով զինուորներուն պարէն փոխադրած միջոցին: Անկէ ետք ան հրաժարեցաւ այդ գործէն, սակայն իր մարդասիրական աշխատանքին համար ան յետագային յատուկ շքանշանով պարգեւատրուեցաւ իտալական կառավարութեան կողմէ:

1921-ի վերջերուն Հեմինկուէյ կայք կը հաստատէ Փարիզ, ուր «Սթար» թերթին մէջ առանձին յօդուածաշարքերով կ'անդրադառնայ հայ եւ յոյն ժողովուրդներու հերոսական կեանքի դրուագներուն՝ ասոնց կապուած գրելով թրքական յարձակnւմներnւն մասին: Կը գրէ նորավէպեր, պատմուածքներ՝ «Գարնան Հեղեղները», «Ֆիեսթա» (սպաներէնով կը նշանակէ՝ արեւը նաեւ կը ծագի): Պատմուածքներու առաջին հատորը՝ «Մեր Ժամանակներուն Մէջ», լոյս կը տեսնէ 1925-ին, Նիւ Եորք:

Հեմինկուէյի առաջին կնոջ՝ Էլիզապէթ Հէտլի Ռիչըրտսընի հետ ամուսնական կեանքի շրջանը կը սկսի 1921-ին, 1927-ին կը շարունակուի երկրորդ կնոջ՝ Փօլին Փֆէյֆըրի, 1940-ին երրորդ կնոջ՝ Մարթա Կէլհըռնի հետ. չորրորդ կնոջ՝ Մէյրի Ուէլշ Հեմինկուէյի հետ կը սկսի 1946-ին, մինչեւ իր եղերական վախճանը, չորսէն ալ ունենալով զաւակներ: Այսպէս, շուրջ 4 տասնամեակներու վրայ երկարող Հեմինկուէյի գրական ժառանգութիւնը կ'ըլլայ բեղուն՝ ընդգրկելով նորավէպ, վէպ, պատմուածք, յուշագրութիւն, քրոնիկ, վերջապէս իրեն շնորհուելով Գրականութեան Նոպէլեան մրցանակ 1954-ին՝  «Ծերունին Եւ Ծովը» խորագրեալ վիպակին համար, որ գրողին իսկ հաստատումով կը համարուի իր երկերուն գլուխ-գործոցը՝ լոյս տեսած 1952-ին: 1951-ին Քուպայի մէջ գրուած՝ գրողին գեղարուեստական ծաւալուն վերջին ստեղծագործութիւնն է ասիկա: Հեղինակը կը պատմէ Սանթիակօ անունով ձկնորսի մը մասին, որ 84 օր պայքարելէ յետոյ կը յաջողի ծովէն դուրս բերել հսկայական ձուկը: Հեմինկուէյ այստեղ շարժման մէջ կը դնէ հետեւեալ գլխաւոր միտքերը.- ո՞վ է արժանի ողջ մնալու: Ո՞վ աւելի ուժեղ է բաց բնութեան մէջ: Ո՞վ կը յաղթէ վերջապէս – մա՞րդը թէ՞ բնութիւնը: Մենք որո՞ւն կ'ուղղենք մեր  համակրանքը: Հեմինկուէյ այս բոլորը յուզառատ կերպով կը հնչեցնէ ընթերցողի սիրտի լարերուն վրայ՝ ստեղծագործութիւնը դարձնելով լաւագոյններէն մին միջազգային չափանիշով, լի՝ համամարդկային ապրումներով:  

Իր նշանաւոր վէպերէն «Հրաժեշտ՝ Զէնքերուն»ը (1929), օրինակի համար, կենսագրական աշխատութիւն մըն է, ամերիկացի զինուոր Ֆրետերիք Հենրիի եւ բրիտանացի հիւանդապահուհի Քէթրին Պարքլիի միջեւ: Գործը, խորքին մէջ, կը ցոլացնէ Հեմինկուէյի հարազատ կեանքը, ուր երեւան կու գայ բախումը սիրահարութեան եւ յուսախաբութեան միջեւ: «Ունենալ Եւ Չունենալ» (1937) վէպը, որուն մէջ Հեմինկուէյ կը հասնի իր յետագայ ստեղծագործութեանց համար նշանակալի բացայայտման, կը հիմնուի իր հետեւեալ եզրակացութեան վրայ.- Մարդը չի՛ կրնար մինակ ըլլալ կամ մինակ ապրիլ: Խորահաւատ համոզում, զոր գրողը կ'առաջնորդէ ճեղքել անհատապաշտութեան փակուղին՝ աշխարհին բացուելով մարդասիրութեամբ եւ համամարդկայնութեամբ: Եւ անդրադառնալով բռնատէր Ֆրանքոյի Սպանիոյ մէջ տեղի ունեցող արիւնալի դէպքերուն, իր նամակներէն մէկուն մէջ ան կը գրէ. «...Երկու-երեք օրէն կը վերադառնամ Սպանիա, ուր ես պիտի կռուիմ եւ բոլո՛ր կարմիրներուն (ըսել կ'ուզէ՝ համայնավարներուն) հետ պիտի նահատակուիմ: Անկէ ետք Հիթլէրն ու Մուսոլինին կրնան հանգի՜ստ մտնել երկիր, տիրանալ անոր բնական հարստութիւններուն ու պատերազմ սկսիլ Եւրոպայի մէջ...»: Յստակ է, թէ Հեմինկուէյ կողմնորոշուած է Սպանիոյ ժողովուրդին կողքին. իսկ ամերիկեան գրողներու Բ. համաժողովին ան կը հնչեցնէ սա անողոք մեղադրանքը, այլեւ անաչառ ռազմակոչը. «Մի՛այն մէ՛կ քաղաքական համակարգ կայ որ չի՛ կրնար լաւ գրողներ տալ. այդ համակարգը ֆաշի՛զմն է, վասնզի ֆաշիզմը մարդասպաններու ջոլիրի կողմէ ստեղծուած կեղծիքի կատար է: Իրաւ գրողը, որ չ'ուզեր կեղծել, չի՛ կրնար ապրիլ ու աշխատիլ ֆաշիզմի օրօք...»: Այստեղ, Հեմինկուէյ յայտնօրէն կ'ակնարկէ Սպանիոյ ֆաշիզմին կողմէ անասնականօրէն սպաննուած (18 Օգոստոս 1936-ին) վաղամեռիկ բանաստեղծ Ֆետերիքօ Կարսիա Լորքային:

Հեմինկուէյի վիպակներու եւ պատմուածքներու շարքը երկար է: Բացի նշուածներէն, իր պատմուածքներէն կը յիշատակենք նաեւ «Երեք Պատմուածք Եւ Տաս Բանաստեղծութիւն» (1923), «Մարդիկ՝ Առանց Կիներու» (1927), «Շահողը Ոչ Մէկ Բան Կը Տանի» (1933), «Հինգերորդ Սիւնակը Եւ Առաջին 49 Պատմուածքները» (1938) եւ շատ ուրիշներ: Մահէն ետք, 1987-ին, լոյս տեսաւ իր՝ «Էռնեսթ Հեմինկուէյի Ամբողջական Կարճ Պատմուածքները» ժողովածոն: Արձակ գործերու, վէպերու եւ վիպակներու շարքէն՝ «Արեւը Նաեւ Կը Ծագի» (1927), «Մահ՝ Յետմիջօրէին» (1932), «Ափրիկէի Կանաչ Բլուրները» (1935), «Որո՞ւ Համար Զանգակը Կը Հնչէ» (1940), «Գետին Վրայէն Եւ Դէպի Ծառերուն Մէջ» (1950): Մահէն ետք լոյս գրողին «Հեմինկուէյը. Իր Դաժան Տարիները» (1962), «Էռնեսթ Հեմինկուէյ – Ընտրանի Նամակներու՝ 1917-1961» (1981), «Եդեմական Պարտէզը» (1986) եւ տարբեր հրատարակչատուներու կողմէ լոյս տեսած գրողին այլ երկերը, որոնցմէ «Ծերունին Եւ Ծովը» եւ ուրիշ գործեր թարգմանուած են նաեւ հայերէնի: Ուշագրաւ են նաեւ Հեմինկուէյի «Քիլիմանճարոյի Ձիւները», «Մատրիտի Վարորդները» եւ «Կղզի Ովկիանոսի Մէջ» ստեղծագործութիւնները: Իր գործերէն շատերը արժանացան շարժապատկերային ցուցադրութեանց՝ ամերիկեան, անգլիական եւ այլ լեզուներով:

Արդարեւ, Էռնեսթ Հեմինկուէյի գրական հարուստ բերքը զինք արժանի ըրաւ կոչուելու «Աշխարհի Քաղաքացի»: Քուպայի մայրաքաղաք Հաւանայի մէջ ցայսօր կը գտնուի իր այն վիլլան, ուր ան ժամանակին կ'ընդունէր իր հիւրերը: Քուպայի կառավարութիւնը մինչեւ այսօր կը պայքարի պահելու-պահպանելու գրողին վիլլան, որ կը կոչուի «Finca Vigia», որ վեհանիստ կը նստի բլուրի մը վրայ՝ նայելով անդորրաւէտ ծովին: Անիկա դեռ կը մնայ խաղաղ՝ այնպէս ինչպէս էր ուղիղ 60 տարի առաջ, երբ վերջին անգամ՝ 25 Յուլիս 1960-ին Հեմինկուէյ ձգեց Հաւանան, հրաժեշտ տուաւ Քուպայի ղեկավար Ֆիտէլ Քասթրոյին՝ որուն յեղափոխութեան յաղթանակը երկրին մէջ ցնծութեամբ ողջունողներէն մէկն էր1959-ին: Ապա վերադարձաւ Քէթչըմ, Իտահօ, անցընելու իր կեանքին վերջին օրերը:

Յաջորդ տարի՝ 1961-ի Ապրիլին, Քուպայի եւ Մ. Նահանգներու միջեւ ծագած «Խոզերու Ծովացոծ»ի տագնապի օրերուն, Քուպայի համայնավար կառավարութիւնը սեփականացուց Հեմինկուէյի Հաւանայի վիլլան, ներառեալ գրողին 4000-6000 հաշուող գիրքերը: ԱՄՆի նախագահ Ճոն Քենետի իսկոյն Քուպա գործուղղեց Հեմինկուէյի կինը՝ Մէյրին, որ տեսակցելէ ետք Քասթրոյի հետ,վերցուց ու հետը Մ. Նահանգներ բերաւ բոլոր թուղթերը, նկարչական եւ արուեստի գործերն ու գրական արխիւը իր ամուսնոյն՝ փոխարէն Քուպայի կառավարութեան թողլով Հեմինկուէյի «Finca Vigia» վիլլան:

Նոյն տարուան գարնան, անձնասպանական ձախող փորձէ մը ետք Հեմինկուէյ կ'ենթարկուի դարմանման: Այնուհետեւ իր ծննդեան 62-ամեակի նշումէն երեք շաբաթ առաջ՝ 2 Յուլիս 1961-ի առաւօտ, անձնասպանութեամբ մը վերջ կու տայ իր տառապալից կեանքին՝ հրացանի զարկը ուղղելով գլխուն:

Այսօր, երբ ԱՄՆի իրարայաջորդ վարչակարգերու սպառնական ճնշումները կը շարունակեն շրջափակումը Քուպայի շուրջ, Հաւանայի մէկ արուարձանին, անքոյթ ու ակնդէտ իրենց կը կանչեն յիշատակները Էռնեսթ Հեմինկուէյի, որ, ամերիկացի ծնած, բայց համբաւաւոր հիւմանիսթ ու գրող, «Աշխարհի Քաղաքացի» դարձած, կը սպասէ ժամանման ամէն զբօսաշրջիկի, ցոյց տալու իր հոգեգրաւ «Ֆինքա Վիճիա»ն, ցոյց տալու վիլլային ներսը եւ շուրջը, հոն գտնուող յիշատակի նկարներն ու արձանագրութիւնները դիտելու՝ վեհանալու Հեմինկուէյեան արուեստով, որուն մէջ գրողը՝ ըստ իրեն լա՛ւ արարելու համար՝ յաճախ ինքզինք նետած էր գիրկը գինեմոլութեան: Բայց ան երբեք չդադրեցաւ գրելէ, հաւատա՛ց, վեր առաւ իր փիլիսոփայական հայեացքները կեանքի մէջ՝ ընդգծելով. «Երջանկութիւնը խելացի մարդոց մէջ ամէնէն հազուագիւտ բանն է զոր գիտեմ ու գիտցած եմ անցաւոր կեանքիս ամբողջ ընթացքին»:

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ

dzaghig2004@yahoo.com