|
Auwuiıuzr st< buı lndğ< mujndkrdz ÇUZUMG ERĞ? ÜĞUDŞJ FUĞVUHŞI YUBRZŞUZR ETS ND HUAUZ>ŞJ NĞ AĞUCUĞR |
|
Auwuiıuzr Auzğuhşındkşuz örzşul ndcşğnd ül.udnğ bıuhg &İhuwumnwır zu.uüuandkrdz/ wuwıuğuğndkrdz sg ağuıuğumşj^ foxumuz çnpn= uğıuwuwışlnf Ül.udnğ bıuhr hşır ışpumul Irğuz :uvuındğşuzg hubı+ztz uöuı uğqumşlnd uxzvndkşusç! {Uğstzyğti´ kşğkri ağuıuğumndkşuz cusşğndz zşğmuwujndj ül.udnğ bıuhr wuwıuğuğndkrdzg^ nğ buı lndğ< t! Anz üğndu, t aşışdşulg$ {Auwuiıuzr örzşul ndcşğnd ül.udnğ bıuhg rğ foxumuz çnpn=g m'uğıuwuwıt uzaşxuışi şd uzarsz huıouxzşğnf Auwuiıuzr örzşul ndcşğnd ül.udnğ bıuhr hşır uxu<rz ışpşmulr hubı+zt uöuısuz ets^ rzv nğ rğumuzujşğ t uxuzj Auwuiıuzr Auzğuhşındkşuz uöüuwrz şd hşıumuz buaşğg aubndr uxzşlnd% arszndşlnf sruwz uzqzumuz öüujndszşğnd fğuw! Şğmğr ausuğ uwihrir ,uzğ huwsuzzşğnd st< zsuz+ğrzum nğnbnds sg aumuhşıumuz şd uzhuıui.uzuınd =uwl t! {Auwuiıuzr Fuğvuhşıg şd muxufuğndkrdzg uwlşdi r froumr vşz gzendzşlnd çu.ınğnb nğnbndszşğ auw cnpnfndğer ausuğ uwi oüzucusuwrz şd oumuıuüğumuz rğufroumr st<! {Auwuiıuzr örzşul ndcşğg şğmuğ cusuzum ausçşğuıuğ mşğhnf auzendğcşj ünğ,np rb.uzndkşuz mnpst örzşul ndcşğg fuğmuçşmşlnd ndppşul uğuğ=zşğndz^ iumuwz ustz rzv rğ iuasuzzşğg ndzr! Auwuiıuzr örzşul ndcşğg huındnf mg muıuğt rğ huğıumuzndkrdzg^ cnpnfndğer aşı ndi ndir suğızvu, t kbzusrr ets! {İışp,ndu, rğufroumr st< Auwuiıuzr örzşul ndcşğg mg huauz<şz nğ Auwuiıuzr fuğvuhşıg şd muxufuğndkrdzg ağucuğrz! {Çuzumg srbı şpu, t cnpnfndğer aşı^ rzvhti nğ cnpnfndğez ul şpu, t çuzumr aşı! Örzşul ndcşğnd uwi sr<usındkrdzg buı lndğ< t^ uınğ ets wuwıuğuğndkrdz sg gğud Fuğvuhşı Yubrzşuz şd giud nğ şğmğrz st< wşpuyn.umuz uğuğ= sgz t nğ mg ynğqndr! Uz znwz fuwğmşuzzşğndz hubı+zuzm gğud zuşd Ül.udnğ Bıuhr hşı *zzrm Üuihuğşuzg! Fşğ<rz fuwğmşuzrz Fuğvuhşıg Ersuışığr rğ t<rz fğuw mnv ndppşj cnpnfndğerz şd öuznz= ağudrğşj ynpnj r<zul şd audu=ndrl Auzğuhşındkşuz Ağuhuğumr fğuw! Yubrzşuz giud nğ rz= anz hrır glluw nd cnpnfndğerz .+i= hrır ndppt! İhuişz= öuğüujndszşğndz! |
|
ÇNPN?R ÜNĞ;NPNDKRDZZŞĞ% FUĞVUHŞI YUBRZŞUZR AĞUCUĞUMUZR HUAUZ>NF |
|
Şğtm jndjuğuğzşğnd .ndsçg çnpn=r ünğ,npndkşuz imiud Şğşduzr Hşıumuz ausuliuğuzr s+ı! Şğrıuiuğezşğg zşğ.ndcşjrz ausuliuğuzr btz=^ fuzmuğmşlnf {Zrmnl euduouz^ uxuzj Zrmnlr Auwuiıuz´! Uznz= mnv ndppşjrz nğhtiör ndiuznpzşğ nd euiu.+izşğ sruzuz rğşzj huw=uğrz! Auzğuhşıumuz mndiumjndkşuz şğrıuiuğeumuz kşdr pşmufuğ Auwm Susrouzşuz giud nğ şmu, şz lndiuçuzşlnd ndiuznpzşğg^ huauz<şlnd nğ uznz= sruzuz rğşzj% uzazuöuzendkşuz jnwjşğnf nd ünğ,npndkrdzzşğnf! Sşğ zhuıumz t nğ ustz şğrıuiuğe rğ vuynf^ rğ qşdnf suizumjr auwğşzr=r yğmndkşuz^ wuwıuğuğşj uz! Eubzumjndkşuz şğrıuiuğeumuz srndkşuz uzeus ?ğriırzt Fuğeuzşuz erışl ındud nğ zşğmuwri çnlnğr arszumuz zhuıumg htı= t glluw hşındkşuz hubıhuzndkrdzg! Hşıumuz Ausuliuğuzr zu.uüuar hubı+zumuıuğ Üşpus Ütnğüşuz fşğuauiıuışj rğ zu.mrz erğ=nğnbndsg$ muxufuğndkrdzg htı= t ağucuğumuz zşğmuwujzt! |
|
UXNP>UHUANDKŞUZ ZU:UĞUĞ ÜNOU RĞ İ:ULG GZENDZŞJ ND ZŞĞNPNDKRDZ :ZEĞŞJ |
|
Uwihrir huğuüuw sg iışp,ndşjud Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğ (uağtıırz Ünouwr aşı! Zu.uğuğ Ünou^ nğ üğşkt ustz +ğ mg wuzqzuğuğt çuösndkrdzzşğt aşxnd szul^ suizumjşjud wndpuğmudnğndkşuz sg nd sıud çuösndkşuz st<! Huğuüuz buı uv=uxnd tğ^ (uağtıırz Ünou gzendzşj rğ i.ulg nd zşğnpndkrdz .zeğşj! Rilus ürındkrdzzşğnd nd huısndkşuz suizuütı Sndausstı Tsrz İuğuvr wndpuğmudnğndkrdzz t nğ .zeğnw uxuğmuw euğqu, t! Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğ Ünou^ nğ ağuauzüu, t nğ wndpuğmudnğndkrdzzşğndz sruwz şğşindz anür zşğmuw üızndr^ uwi wndpuğmudnğndkşuz suizumju, tğ^ sızşlnf çuösndkşuz st<! Lğuüğnpzşğ şğtm :nğağeuğuzr st< wrbşjndjrz uwi mtıg nd çujuığndkrdz ndöşjrz Zu.uğuğtz! Zu.uğuğ Ünou gzendzşj rğ i.ulg! {Çnlnği ul ürışz= kt rzvhrir huwsuzzşğnd st< t nğ mg ıuğu,ndr ?nğnzuwr ausuouğumg^ ustz +ğ mg mğmzşz= kt htı= t aşxnd szuz= çuösndkrdzzşğnd st< sızşlt! Şi htı= t zu.uışitr nğ uwi wndpuğmudnğndkşuz gzkuj=rz hrır .u.ır aşxudnğndkrdz huaşlnd imöçndz=g^ ndiır i.ul ünğ,şjr nd uınğ ausuğ zşğnpndkrdz mg .zeğşs rs auwğşzumrjzşğtz´^ giud Ünou! Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğ Ünou irğndu, =upu=uütı sgz t^ uwi .zeğrz st< ul üzuauışlr mşjndu,= ndzşjud =uzr nğ ürıjud rğ i.ulg .niınfuzrl nd zşğnpndkrdz .zeğşl! |
|
WNDZUİIUZ MG HUAUZ>T NĞ UWU İN(RU IUOUĞRZ FŞĞUEUĞQNDR KUZÜUĞUZR MUĞÜUFROUMG |
|
SUMr Suğend rğudndz=zşğnd .nğandğer 46ğe ziıubuğ<uzr gzkuj=rz Wndzuiıuzr Uğıu=rz Ünğ,nj Zu.uğuğ Zr=ni Itzırui +ğumuğür çşğud wndzumuz mnpsr ausuğ uwi muğşdnğ .zerğg nd giud nğ Uwu İn)ruwrz htı= t mğmrz fşğueuğqzşl kuzüuğuzr muğüufroumg! {Çnlnğ hşındkrdzzşğg^ uzmu. =upu=umuz^ ızışiumuz^ sbumndkuwrz ausumuğüşğtz^ huğıudnğ şz öşğ, szul sbumndkuwrz wndbuğquzzşğnd muğüufroumr ynyn.ndkrdzzşğtz´^ giud Itzırui! Giı rğşz^ Uwu İn)ruwr muğüufroumr ynyn.ndkrdzg zşğaum mg szuw sbumndkuwrz cuxuzündkşuz nğşdt gzmulsuz! {Sşz=^ rzvhti zuşd sr<uöüuwrz uwl muösumşğhndkrdzzşğ nd muxnwjzşğ^ mg huauz<şz= fşğueuğqzşl uwi wndbuğquzr zu.mrz muğüufroumg´^ giud wnwz Zu.uğuğg! Wrbşjzşz= nğ Uwu İn)ru ıuouğg s+ıudnğuhti auöuğ ıuğr buğndzum mg zmuındtğ ub.uğar usşzusş, ıuouğg! 1934rz Ukukrdğ= ıuouğrz ındu, tğ kuzüuğuzr muğüufroum! Iuouğg zşğuxzndu, tğ RDZTİ?*r ausub.uğauwrz cuxuzündkşuz juzmrz st<! |
|
AUW ÜŞĞRZŞĞND AUĞJG ZŞĞMUWUJNDŞJUD ŞDĞNSRNDKŞUZ WUINDM ZŞĞMUWUJNDJVRZ |
|
Uğsuz Kuknwşuz .+işjud zuşd huışğuöstz şı= suğend rğudndz=zşğnd lndğ< .zerğzşğnd suirz^ nğnz= iışp,ndu, şz Uığhtwouzr mnpst Auwuiıuzr çzumvndkşuz ndppşul huışğuösr çujuxuwı ihuxzulr=zşğnd zşğ=şd! Giı rğşz^ auwuışujndkrdzg n_v sruwz vt eueğu,^ uwl zuşd znğ öuğüujndszşğ iıuju, t Uığhtwouzr st<! Mnpsşğg zu.uzbşjrz ausuışp ub.uıuz=r znğ ndppndkrdzzşğ! |
|
Wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz *ĞNDUZ AŞI - UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF- Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ |
|
Իր գրաքննադատական մէկ էջէն քաղուած՝ հրամայական նոյն պահանջը ահա՛ կը պոռթկայ այս օրերուն ալ: Խորագիրը՝ «Գրականութեանը Ազգային Պաշտպանութիւն Պէտք Է Լինի»: «... Հայ ժողովուրդը պէտք է պարզ հասկանայ ու տէր հանդիսանայ իր ամենանուիրական ստացուածքին, իր ազգային հանճարին, պէտք է ապահովի ու կազմակերպի իր ազգային ոգու արտայայտութեան ու հզօրացման գործը, իսկ թէ ո՛րտեղից կամ ի՞նչպէս՝ էդ ամէնից հեշտն է: Ամէնից դժուարը հասկանալն ու կամաւորելը, ցանկանալն է: Գրականութիւն ունենալու համար ժողովուրդները պէտք է ոչինչ չխնայեն ու նոյնիսկ պաշտպանելու դէպքում էլ լաւ իմանան, որ իրենց պահածներից ու պաշտպանածներից տասնից մինն է միջակ գրող դուրս գալու, հարիւրից մինը՝ տաղանդաւոր, եւ հազարից մինը՝ հանճարեղ: Այո՛, կարելի է տաղանդներ ու հանճարներ ունենալ, բայց ունենալու համար պէտք է գնահատել ու պաշտպանել, իսկ գնահատել ու պաշտպանել արդէն վաղուց ասուած է, կը նշանակի՝ ստեղծել»: ԹՈՒՄԱՆԵԱՆ՝ ԱԶԳԱՅԻՆ- Մեծ բանաստեղծը՝ իբրեւ ազգային- 1914- Եթէ Թումանեան յոյսեր յարդարեց ու փոքր- 1919- Նախքան Պերլին ղրկուիլը, 1921- Բայց հիւանդութիւնն ու այլ պարագաներ կը ստիպեն որ բանատեղծը մնայ Մոսկուա, ուր կը վախճանի Մարտ 23 Մարտ 1923- (*) Տե՛ս Պօղոս Մակինցեանի յառաջաբանը Յովհաննէս Թումանեանի «Ընտիր Գրուածներ»ուն մէջ, էջ 9, Պետհրատ. Երեւան, 1929, եւ նո՛յն հեղինակին կարեւոր յօդուածը Թումանեանի մասին՝ «Նոր Ուղի»ի մէջ, էջ 198- «ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ (Շար. 6, մնացեալը՝ վաղուան թիւով) |
Auwuiıuzr gzeersndkrdzg mg buğndzumt çnpn=r jnwjşğ nd auzğuaudu=zşğ muösumşğhşl% Fuğvuhşı Yubrzşuzr ağucuğumuzr huauz<nf! Jnwjşğnd nd çnpn=r ünğ,npndkrdzzşğnd fuwğşğg vşz wuwıuğuğndrğ nd uzumzmul mşğhnf Şğşduzr iu mus zu fuwğr st< wuzmuğ, mg audu=ndrz auğrdğudnğzşğ nd mg imirz hnxul nd muzvşl^ srbı nd srbı srum wuzmşğünf sg% Fuğvuhşı Yubrzşuz htı= t ağucuğumuz zşğmuwujzt nd wşınw uzjndsuwrz muxufuğndkrdz sg ünğ,r ülnd. htı= t üuw^ muösumşğhşlnd ausuğ uğıuaşğk .nğağeuğuzumuz gzığndkrdzzşğ! 
?nğnzuwr ausuouğumg uwlşdi buı şğmuğ cusuzumt r fşğ ıumzndfğuw gğu, t şğmğr auduiuğumbxndkrdzzşğg^ rb.uzndkrdzzşğg şğmğr çzumrvzşğtz buğndzum mg huauz<şz nğ ünğ,ueğndrz öündbndkşuz çnlnğ sr<njzşğg^ suizudnğuçuğ mg huauz<ndr nğ auwğşzumrjzşğg aşxnd szuz çuösndkrdzzşğnd st< sızşlt^ aşxudnğndkrdz huaşz nd azuöuzerz çnlnğ srdi sr<njuxndszşğndz! Çuwj auğjz uwz t nğ şğç mg aşışdrz= rğrmndzg aupnğendu, lndğşğndz^ mg ışizşz= nğ şğmğr pşmufuğzşğg ustztz uxu< rğş_z= şz nğ uzışi m'uxzşz şğmğr çzumrvzşğndz wuzqzuğuğndu, sr<njuxndszşğg^ ünj iğuazşğnd st< çuösndkrdzzşğnd suizumjndkşusç =upu=umuz audu=nwkzşğ nd ausuündsuğzşğ mg iuğ=şz^ şğmuğubndzv ouxu.+indkrdzzşğ m'gzşz!
Uwu İn)ru ıuouğg 24 Wndlri 2020rz auzndu, tğ kuzüuğuzr muğüufroumrz nd fşğuyn.ndu, tğ sömrkr! Uwe +ğ ışpr ndzşju, tğ Ndğçukr zusuör auzeriudnğ uğuğnpndkrdz% ıuouğtz zşği şd endği udşlr =uz 500 auöuğ suasşıumuzzşğnd suizumjndkşusç! Ktşd kğ=umuz mnpsr ausuğ auğjg yumndu, t nd ıuouğg uwlşdi mg ,uxuwt nğhti sömrk^ çuwj Wndzuiıuz vt aubındu, uwe üupuyuğrz aşı nd uzgzendzşlr mg zmuıt kğ=umuz rb.uzndkrdzzşğnd nğnbndsg!
Auwuiıuzr Suğend Rğudndz=zşğnd Hubıhuz &SRH/ Uğsuz Kuknwşuz şğtm Şğşduzr st< auzerhnds sg ndzşjud Auğuduwrz Mnfmuir nd Fğuiıuzr st< Şdğnsrndkşuz wuındm zşğmuwujndjrv Knwf+ ?luuğr ül.udnğu, huındrğumndkşuz aşı! *ğumuğür srum auğjg Uığhtwouzr st< auw xuösuüşğrzşğnd nd =upu=ujrumuz uzqşğnd fşğueuğqr ağuıuh .zerğz tğ! Hubıhuzg zbşj nğ uığhtwouzumuz rb.uzndkrdzzşğg uğndşiıumuz mşğhnf mg qüqüşz fşğueuğqr .zerğg^ =upu=umuz buauğmndszşğnd zrdk mg euğqzşz uwi ünğ,gzkujg^ anüşmuz ıuxuhuz=zşğ mg huıouxşz üşğrzşğnd gzıuzr=zşğndz!
Թումանեանի գրականութիւնը բազմաշերտ է, եւ որպէս այդպիսին՝ անխուսափելի կը դարձնէ չանդրադառնալ միւս գործերուն: Օրինակ, իր գրաքննադատական-